Op de foto boven uit 1986 zien we voor de V&D in Zaandam hoe lijstaanvoerders naast elkaar hun foldertjes uitdelen. Van links naar rechts: Siem van den Berg (CPN), Rens Berkhout (VVD) en Theun van Dam (PvdA). De laatste twee zouden wethouder worden. De PvdA won. En zonder PvdA geen college in Zaanstad. En zo is het al 50 jaar.

De verkiezingen van 1986 waren het hoogtepunt voor de PvdA: 18 zetels. Daarvoor en daarna zou dit nooit meer worden gehaald.

De PvdA was dominant vanaf het begin van Zaanstad. Ze begon met 14 zetels en zag dat zelfs groeien tot een record van 18 in 1986. Nog net geen absolute meerderheid. Tot en met 1998 was de PvdA de grootste partij in de gemeente. In 2002 boekte de Zaanse Onafhankelijke Groepering een monsterzege en kwam van 5 op 11 zetels. Lang duurde dat feest niet. De partij viel snel uit elkaar, bij de verkiezingen van 2006 waren er nog maar 4 over. In 2014 haalde de partij nog één zetel.

Na 2002 – ‘het jaar van ZOG’ – wordt de PvdA opnieuw de grootste met 12 zetels in 2006 en 8 in 2010. Daarna is het gedaan met de hegemonie. Ze moet in 2014 de koppositie delen met VVD, D66 en de SP, en in 2018 wordt de VVD de grootste (die raken overigens al snel weer twee zetels kwijt). In 2022 wordt de POV de grootste maar verliest ook snel één zetel. De PvdA heeft nu net als POV en VDD 5 zetels.

1986

Gemeenteraadsverkiezing Zaanstad 1986. Zeven van de elf lijsttrekkers van Zaanstad . Staand v.l.n.r.: L. Berkhout (VVD), voorzitter van het forum J . Mulder-Borgemeester, G. Tiesinga (D’66) en P. Tange (PPR/PSP). Zittend: A. Brinkman (CDA), N. Caarls-Schuil (ZOG), Th. van Dam (PvdA) en S. van der Berg (CPN) – foto Gemeentearchief (Derk Peeters, De Typhoon).
Verkiezingsbijeenkomst voor de gemeenteraadsverkiezing Zaanstad 1986. Op de voorgrond G. Yucedo verder o.a. burgemeester Lems en wethouder R. Pans (geheel links, met bril) – foto Gemeentearchief (Derk Peeters, De Typhoon)

50 jaar PvdA

Onder het zetelverloop van de PvdA in de afgelopen 50 jaar. De uitslag van 2022 wordt de laatste van de partij. In 2026 doen ze samen met GroenLinks mee met de verkiezingen.

De politiek raakte sterk versnipperd. Op dit moment zijn er 15 fracties. In 2022 begon deze raad met 13 fracties maar splitsingen bij DZ en POV maakten er 15 van. In de grafiek hieronder zijn niet alle tussentijdse verschuivingen door afsplitsing in de voorgaande periodes opgenomen.

Alle partijen in alle jaren in één grafiek. Verdwenen zijn DS’70, Gemeentebelangen, de Partij voor de IJsbaan, ZIP en ZOG/ZIV. In de eerste jaren (1974-1986) deden ook CPN, PPR, PSP, KVP en CHU/ARP (SCP) mee aan de verkiezingen. Deze partijen zijn ondergebracht bij hun ‘opvolgers’ GroenLinks en CDA.

Mannen

Het college dat in 1986 gevormd werd, bestond geheel uit mannen. Dat viel niet overal goed. Een alternatief college van Burgemeester en Wethouders dat uitsluitend uit vrouwen die actief waren in de Zaanse Vrouwenbeweging werd gevormd. Het idee voor deze foto ontstond vanuit de Zaanse Vrouwenkrant (1983-1987). Staand v.l.n.r. Janny Speijers, Ans Pieper, Coby Voorn, Marianne Monnier, zittend Leatitia Jongerius, Annie de Wolf-Goedhart, Will Kaat.

Door Piet Bakker. Historische foto’s uit het Gemeentearchief.

Met regelmaat een jaar uit de geschiedenis van 50 jaar Zaanstad. 

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. De afzonderlijke gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandijk en Zaandam hielden op te bestaan en gingen op in een gemeente met 125.000 inwoners (dat zijn er nu al 160.000). De Orkaan blikt terug in de geschiedenis. Uit elk jaar halen we een gedenkwaardige gebeurtenis terug. We hebben al een klad-lijstje met de meeste jaren, maar suggesties (wat in welk jaar en waarom) zijn altijd welkom.