De geschiedenis van De Kade is een verhaal van verhuizingen en naamsveranderingen. Via De Brug, Drieluyck (Drieluik, 3-luik) en Kabelgat werd het De Kade en later weer DeFlux.

Zaankanters ‘van een bepaalde leeftijd’ kunnen hier uren over opscheppen: hun avonturen in de diverse ‘jongerencentrums’, zoals poppodia toen nog heetten. Het begon met een kerkbestuur dat een deel van de kelder van de Paaskerk daarvoor bestemde (‘de Brug’). In de jaren daarna werd dat voorbeeld meermaals gevolgd.

In 1965 startte in de voormalige Diaconie aan de Bloemgracht het Drieluyck. Een paar jaar later gevolgd door ’t Kabelgat in de Wilhelminastraat, recht tegenover het stadhuis op de Burcht in Zaandam. Die initiatieven leven anno nu nog steeds, maar wel op een andere locatie.

Diaconie aan de Bloemgracht waar het Drieluyck kwam

In het begin werd er soms wel eens wat vreemd gekeken naar ‘die blowende hippies’. Maar een feit was, dat die locaties juist een goede voedingsbodem waren voor een nieuwe, jonge en kritische generatie. Natuurlijk werd er wel eens buiten de lijntjes gekleurd, maar dat kon toen nog. Gesteund door veel en vooral enthousiaste vrijwilligers groeide de bekendheid van de diverse poppodia in Zaandam. Alleen waren de toenmalige panden niet gebouwd voor optredens van enige omvang. Evenmin voldeden ze aan de basiseisen van brandveiligheid en hygiëne.

Kabelgat (foto Wim Krijt), Gemeentearchief Zaanstad

In de loop van 1971 besloot de gemeente Zaandam beide locaties te sluiten. Het Kabelgat heeft nog een tijdje doorgedraaid in een keet aan de Gerhardstraat, maar deze brandde in 1974 af. Het Drieluyck (toen nog met die spelling) moest plaats maken voor het complex van het Pennemes.

Beide groepen waren dakloos, maar lieten dat ook op alle mogelijke manieren weten. Met steun van de Gemeente, kon een de voormalige discotheek l’Ecole in de Botenmakersstraat worden aangekocht en verbouwd. Dit pand zou ruimte moeten gaan bieden aan zowel ‘Kabelgatters’ als ‘Luyckers’.

Botenmakersstraat: Drieluik

Vanaf de opening in september 1973 bleek dat er sprake was van duidelijk verschillende ‘bloedgroepen’. Op de bovenverdieping kwam je meestal mensen tegen uit het vroegere Kabelgat en beneden bij de bar, juist de fans van het oude Drieluyck. Uiteindelijk is dat allemaal goed gekomen en ontstond er een hechte groep mensen die zich inzetten voor het Zaanse popgebeuren.

Dat uitte zich in het begin voorzichtig met lokale bandjes en groepen. Geleidelijk ontwikkelde het ‘Drieluik’ (toen in moderne spelling) zich tot een fenomeen waarmee rekening werd gehouden. Alle grote namen uit de landelijke popscene traden er wel een keer op. Maar niet alleen Nederlandse bands deden Zaandam aan, ook veel buitenlandse acts wisten de weg naar het Drieluik te vinden. In het filmpje worden diverse voorbeelden genoemd.

Ondanks alle succes, krijgt ‘het 3-luik’ (weer een nieuwe schrijfwijze) op een gegeven moment te horen dat zij het veld moeten ruimen voor woningbouwplannen. Onzekere tijden volgen, totdat er een mogelijkheid komt om weer terug te verhuizen naar de binnenstad.

De Kade (Gemeentearchief)

Op een steenworp afstand van het pand waarin het Kabelgat begon, kwam ‘de Prinsenhof’ aan de Oostzijde beschikbaar, vlakbij de kade en de sluis. Het bestuur zag de kans om zelf dit pand aan te kopen, aangezien de gemeente hierin niet veel wilde bijdragen. In de zomer van 1997 is het zover dat beide zalen (200 resp. 700 man) kunnen worden geopend. Onder de nieuwe naam: ‘de Kade’ wordt een nieuw hoofdstuk in de Zaanse Pophistorie geschreven.

Hiphoppers van Royalism voor de Kade in Zaandam (NHD / Gemeentearchief)

Helaas bleek de exploitatie van een zelfstandig poppodium van deze omvang problematisch. De Kade gaat failliet en stopt in 2011. In afgeslankte vorm gaat het als ‘productiehuis’ verder in de kleine zaal maar ook daaraan komt een eind, medio 2018 valt definitief het doek.

Op het moment dat wij dit schrijven, is er nog het poppodium ‘de Flux’op de Hemkade bij het Noordzeekanaal. Uiteindelijk dus van de ene naar de andere kade.

In de kantine van ‘de Hellema’, broedplaats in de oude beschuitfabriek aan de Oostzijde, interviewden wij twee ‘popkenners’: Linda Willemszoon (staf poppodium ‘de Flux’) en Rob Hendriks (samensteller Zaanse Pop-encyclopedie).

Meer weten over poppodia? We schreven onder meer over Metropool, Groote Weiver, De Kade, Drieluik en Kabelgat.

Te Koop (2016)

Door: Kees Malingré (tekst & video). Foto’s: Rob Hendriks (Zaanse Pophistorie.nl), Orkaan Gemeentearchief Zaanstad (Nathan Mandjes, Han de Groot, Bart Homburg, Wim Krijt, Wim de Jong).

Met regelmaat een jaar uit de geschiedenis van 50 jaar Zaanstad. 

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. De afzonderlijke gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandijk en Zaandam hielden op te bestaan en gingen op in een gemeente met 125.000 inwoners (dat zijn er nu al 160.000). De Orkaan blikt terug in de geschiedenis. Uit elk jaar halen we een gedenkwaardige gebeurtenis terug. We hebben al een klad-lijstje met de meeste jaren, maar suggesties (wat in welk jaar en waarom) zijn altijd welkom.