Afgelopen week waren raad en college met herfstreces (vakantie), deze week gaan ze vol aan de bak bij één van de belangrijkste onderwerpen die jaarlijks de raad moeten passeren: de begroting. Burgemeester Jan Hamming noemde het (op z’n Brabants) ‘de hoogmis van de democratie’.

Woensdag 6 en donderdag 7 november worden twee avonden en een middag in het Zaanstad Beraad besteed aan de begroting. Dinsdag 12 november is de afsluitende raadsvergadering. Als dat niet binnen de tijd lukt, wordt op donderdag 14 november nog doorvergaderd.

Het is een bijzonder begrotingsvoorstel van B&W. Voor 2025 is de begroting met kunst en vliegwerk nog sluitend gemaakt. Vanaf 2026 dreigen er grote tekorten, oplopend tot € 18,5 miljoen in 2028. Dit was het centrale thema in de Algemene Beschouwingen die in de week voor het reces werd gehouden (zie ook ons eerdere bericht over de begroting).

In die Algemene Beschouwingen in de week voor het reces lieten de fracties al weten wat volgens hen de belangrijkste onderwerpen zijn. Hieronder lopen we de partijen langs. Daarbij was overigens niet alleen oog voor de begroting. (De Orkaan vindt er af en toe ook nog wat van.)

POV (Jaap Keijser)

Naast alle zorgen over de bezuinigingen heeft hij grote zorgen over de verkeersveiligheid. Veel klachten gaan hierbij over onoverzichtelijke kruisingen en gladde wegen. De POV pleit voor beter onderhoud van de openbare ruimte, meer seniorenwoningen en meer capaciteit bij handhaving, omdat Boa’s volgens hen niet alle politietaken kunnen opvangen. Daarnaast vreest de partij de impact van de Zero Emissie Zone (ZEZ) op ondernemers.

‘Als stad willen we ondernemers ondersteunen, maar met de invoering van de ZEZ in 2026 zetten we veel ondernemers onder enorme druk, door hen vier jaar minder voorbereidingstijd te geven en hen op hoge kosten te jagen.’

PvdA (Eylem Köseglu)

Ze spreekt haar trots uit over de inspanningen van de gemeente en zet in op kansengelijkheid, met investeringen in onderwijs, armoedebestrijding en de Stadspas voor sport en cultuur. Ze vindt het belangrijk sociale en buurtvoorzieningen te behouden en problemen op tijd aan te pakken. Ook blijft ze zich inzetten voor betaalbare koop- en huurwoningen:

‘Wij bouwen aan een beter Zaanstad. En dat doen we ook, letterlijk. Terwijl andere gemeenten stagneren in de woningbouw, houdt Zaanstad de bouwmotor draaiende.’

VVD (Fidel Lopes)

In zijn verhaal neemt hij de luisteraars – en onze lezers – mee naar het jaar 2049. Zaanstad viert haar 75-jarig bestaan, en zijn pasgeboren nichtje Chloé is dan 25 jaar oud. Hij schetst een toekomst waarin de keuzes van vandaag de stad van Chloé’s generatie vormen, en richt zich op onderwerpen zoals veiligheid, woningbouw en de economische ontwikkeling van Zaanstad.

‘Chloé loopt veilig terug naar huis, door het goede optreden van eerst Burgemeester Hamming, daarna Burgemeester Van der Laan, Breunesse en nu Burgemeester Onclin is Zaanstad nog steeds vrij van straatintimidatie en is de georganiseerde misdaad duidelijk in beeld.’

Als De Orkaan een prijs zou uitreiken voor het meest originele en beeldende betoog, is taalvirtuoos Lopes toch wel de winnaar van de avond.

ROSA (Hans Kuyper)

Hij pleit ervoor om niets meer te slopen, behalve als er echt geen andere keuze is, want behouden is de duurzaamste optie – ‘Zaanstad, laat-maar-lekker-staan-stad‘. Kuyper wil dat Zaanstad groeit met respect voor erfgoed en duurzaamheid: oude panden blijven staan en nieuwbouw wordt vooral van hout gemaakt. Zo bouwt ROSA aan een stad die sociaal en ecologisch verantwoord is, waar kinderen veilig kunnen opgroeien en waar cultuur en groen de wijken verrijken.

‘ROSA zou ook graag poëzie op blinde gevels zien. Zo zorgen we voor straten die leefbaar zijn én leesbaar – in alle betekenissen van dat woord.’

GL (Natascha Stroo)

In haar betoog pleit zij voor een nieuwe koers voor Zaanstad, weg van de focus op ‘meer, sneller en groter’ die volgens haar de jaren ’90 kenmerkte. Deze aanpak bracht welvaart, maar ook maatschappelijke en ecologische kosten. Zaanstad moet volgens haar duurzaam en sociaal verantwoord groeien. In plaats van flitstoerisme dat overlast veroorzaakt, zou de stad zich moeten richten op toerisme die de Zaanse identiteit respecteert.

‘Het is tijd om dit groeimodel te vervangen door een benadering die bredere welvaart nastreeft, waarin ecologische duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en welzijn centraal staan.’

DZ (Juliëtte Rot)

Het betoog van Democratisch Zaanstad gaat vooral over de begroting en financiële uitdagingen, zoals het belang van een sluitende meerjarenbegroting, het beperken van lastenverzwaringen, en kostenbeheersing in het sociaal domein.

‘U kent Democratisch Zaanstad als een kritische maar altijd oplossingsgerichte partij. Zoals wij zoeken naar oplossingen en verbeteringen voor onze inwoners en ondernemers, zo kijken wij ook in het grotere geheel naar het functioneren van de gemeente als lokale overheid.’

Naast de financiële thema’s komen kort nog publieke voorzieningen, klimaatmaatregelen, juridische kwesties en toeristenbelasting als ‘debat-punten’ voor komende weken aan bod. Al met al een gemiste kans, als je het De Orkaan vraagt. Een algemene beschouwing zou een bredere visie moeten bieden op de toekomst van de gemeente of een groter wereldbeeld, niet alleen over de financiële problemen – hoe urgent die ook zijn.

PVV (Natasja Cornelisse)

Ze legt in haar betoog de nadruk op praktische oplossingen die ondernemers en inwoners ondersteunen zonder hen onnodig te belasten. Ze vinden dat de gemeente vooral rekening moet houden met de draagkracht van bedrijven en zich moet inzetten voor maatregelen die haalbaar zijn voor iedereen. In plaats van extra regels pleit de PVV voor keuzes die de leefbaarheid direct ten goede komen. Daarom roepen zij, net als de POV, op tot uitstel van de ZEZ.

‘Hoewel het een gemeentelijk besluit blijft, wil de fractie van PVV Zaanstad benadrukken dat het niet gaat om óf er uitstel moet komen, maar om hóe dit uitstel kan worden gerealiseerd.’

D66 (Merel Kingma)

In het betoog van D66 benadrukt de partij het belang van een toekomstbestendig Zaanstad, waar zorg, onderwijs en een gezonde leefomgeving vooropstaan. Ze pleiten voor een stad waarin iedereen toegang heeft tot basisvoorzieningen en waar klimaatverantwoordelijkheid serieus wordt genomen, zodat de volgende generaties een veilige en leefbare stad kunnen erven. D66 roept de raad op om met deze visie in gedachte keuzes te maken die Zaanstad sterker en inclusiever maken.

‘Zaanstad moet zich voorbereiden op moeilijke keuzes, wij zullen daarin ons geluid als progressieve middenpartij laten horen.’

CDA (Julie van ‘t Veer)

Het CDA zet in op een samenleving waar gemeenschapszin en zorg voor elkaar centraal staan. Ze zien buurtinitiatieven, ontmoetingsplekken en ondersteuning voor mantelzorgers als belangrijke pijlers van een sterk sociaal vangnet. Daarnaast pleit Van ’t Veer in haar betoog voor betaalbare woningen, verbeterde gezondheidszorg in kwetsbare wijken, verkeersveiligheid met de A8-A9-verbinding als speerpunt en voor haalbare duurzaamheid voor iedereen.

‘Zorgen voor elkaar. Een blijvend belangrijke kernwaarde van het CDA, zeker in deze tijd waarin mensen steeds meer tegenover elkaar komen te staan en het aantal eenzame mensen stijgt.’

DENK (Khaan Kük)

In zijn betoog vergelijkt Kuk de begroting met een sprookjesboek vol mooie ambities, maar vraagt zich af: ‘Zijn dit geen sprookjes?’ Hij uit kritiek op de bereikbaarheid van het centrum, stijgende parkeerkosten, en het beperkte winkelaanbod:

‘Als heksen op bezemstelen vliegen de parkeerkosten omhoog, en het centrum is onbereikbaar, tenzij je Aladdin heet met een vliegend tapijt.’

De grote boze wolf in het verhaal zijn volgens hem de mannen die met alcohol en sigaretten de speelpleintjes bezetten. Handhaving wordt vooral ingezet om boetes uit te delen, ‘met een karretje dat verdacht veel op een UFO lijkt.’ Voor Kuk voelt Zaanstad steeds meer als ‘Efteling 2.0.’ Dit opvallende verhaal is als enige niet terug te vinden in het raadsinformatiesysteem.

PvdD/team tofu (Melchior Mattens)

‘Voorzitter, bij de Partij voor de Dieren maken wij nooit grappen over tofu, want dat vinden wij smakeloos. De ontwikkeling van plantaardige producten gaat keihard.’

Zo begint fractievoorzitter Mattens zijn betoog, gehuld in een ’team tofu’ shirt. Hij pleit voor een radicaal ander voedselsysteem, gericht op klimaat, gezondheid en dierenwelzijn. Met een tegenbegroting stelt de partij voor om de Donuteconomie als leidraad te nemen, waar welzijn en rechtvaardigheid centraal staan.

Mattens waarschuwt dat, ondanks de miljoenentekorten, de focus niet alleen op geld moet liggen: mentale gezondheid, rechtvaardigheid en een groene leefomgeving zijn essentieel voor een leefbare toekomst.

SP (Anna de Groot)

Ze richt zich in haar betoog vooral op de begroting en het dreigende ravijnjaar, met veel aandacht voor financiële tekorten en de impact op bestaanszekerheid, betaalbare woningen, en toegang tot onderwijs. Net als DZ heeft de SP weinig oog voor andere kwesties. Desondanks roept ze het Rijk op om structurele steun te bieden en bezuinigingen terug te draaien om de leefbaarheid te waarborgen.

‘De algemene beschouwingen van de SP zijn een sombere voorspelling geworden, waarvan wij hopen dat die niet uitkomt. Ook de gemeenteraad gaat iets doen.’

CU (Hanneke Veurink-Malda)

In haar verhaal streeft Veurink-Malda naar een samenleving waarin zorg voor elkaar en gemeenschapszin vooropstaan. Ze verwijst naar ‘De zeven werken van barmhartigheid’, waarin Jezus’ waarden centraal staan. Zo benadrukt ze het belang van vrijwilligerswerk en buurtinitiatieven. Ze pleit voor bestaanszekerheid, betaalbare woningen en toegankelijk onderwijs en roept het Rijk op om gemeenten te ondersteunen bij de hulp aan kwetsbaren. Zoals Jezus zegt:

‘Toen ik honger had, gaven jullie mij te eten. Toen ik dorst had, gaven jullie mij te drinken. Toen ik een vreemdeling was, namen jullie mij in huis. Toen ik naakt was, gaven jullie mij kleren. Toen ik ziek was, zochten jullie mij op. Toen ik gevangen was, kwamen jullie naar mij toe.’ (Matteüs 25, 35-36).

Groep De Boer / LZ (Marianne de Boer)

De Boer betoogt voor een samenleving waarin samenwerking en leefbaarheid centraal staan. Ze benadrukt het belang van financiële steun van het Rijk en versnelling van woningbouwplannen, maar uit kritiek op de afhankelijkheid van het Rijk en de focus op bouwen zonder aandacht voor leefbaarheid. De partij pleit voor bestaanszekerheid, betaalbare woningen en betere infrastructuur.

‘We roepen de hele raad op om aandacht te blijven geven aan ons eerder aangenomen amendement: eerst wegen, dan bouwen.’

Door: Nick Boeske. Info: Algemene beschouwingen. Foto’s komen uit de livestream.