Jarenlang verboden gebied, nu een creatieve hotspot, met een restje geschiedenis…

Tussen 2017 en 2020 plaatsten we 100 (honderd!) keer een aflevering van de Geveltoerist: De Orkaan (vaak een Orkaan-lezer) keek omhoog en zag een oude bestemming op de gevel. Erfgoed is vooral goed kijken. We zien nog steeds veel gevels met een geschiedenis. Vanaf juni 2024: The Return of The Geveltoerist!

Kogelfabriek Artillerie Inrichting

Dit gebouw is in 1956  als mitrailleurpatronenfabriek gebouwd in het kader van het Marshallplan, het economisch herstelplan van de door de Tweede Wereldoorlog getroffen landen in Europa. Het plan was in 1947 bedacht door de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, George C. Marshall.

Tussen 1948 en 1952 kreeg Nederland 1128 miljoen dollar dat mede was bedoeld om de expansie van de Sovjet-Unie tegen te gaan. Met de bouw van het 200 meter lange gebouw werd in 1956 begonnen waarna het in 1957 door prins Bernhard officieel werd geopend. In het gebouw werden hulzen en kogels van verschillend kaliber gemaakt waarvan de .50 het grootste kaliber was.

In de kelders waren vier schietbanen van 50, 75 en 200 meter lengte. Verder waren er de afdelingen technische dienst, centrale meetkamer, ondernemingsraad, gereedschap aanmaak en een scheikundig en metaallurgie laboratorium. Later kwam hier ook de bedrijfsschool.

Behalve munitie werden er bij de A.I. ook landbouwwerktuigen als zaai- en wiedmachines en aardappelsorteermachines gemaakt en later werd de CNC machine geïntroduceerd en ging het bedrijf zich specialiseren in draaibanken. De productie van deze machines werden elders op het Hembrugterrein gemaakt.

Alle gebouwen op het Hembrugterrein zijn genummerd en het grote witte gebouw staat bekend als gebouw 429.

In 1973 werd het bedrijf gesplitst in Eurometaal waar munitie werd gemaakt en Gereedschap werktuigen Industrie Hembrug waar de precisiewerktuigen werden gemaakt. Hembrug werd in 1983 geprivatiseerd en verhuisde naar Haarlem terwijl Eurometaal werd overgenomen door het Duitse Rheinmetall waarna de produktie in 2003 werd gestaakt. De bedrijfsschool sloot in 2012 haar deuren.

Sinds 2017 is Amerborgh International eigenaar van gebouw 429 en in 2018 werd dochteronderneming Het Hem opgericht die in 2019 het cultuurhuis opende. Medio 2024 werd bekend dat de activiteiten van Het Hem op  1 augustus 2024 zouden worden beëindigd. Het nieuwe museum ZAMU is gepland in deze hoek van het Hembrugterrein.

De Geveltoerist op de kaart

We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, palmoliefabriek, basisschool, een auto- lak- en spuitinrichting, RK jongensschool, school met den bijbel, kleuterschool, papier-pakhuis, kaaspakhuis, badhuis, snackbar, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, mode-, levensmiddelen-, supermarkt, baby-zaak, fietsen- en meubelwinkel, garage, schildersbedrijf, weeshuis, kogelfabriek, een jongelings vereeniging, kerk, synagoge, muziekhandel, ziekenhuis, apotheek, sigarenwinkel, juwelier, kapper, loodgieter, slijperij, thank-you-muurtje, watersnood-herinnering, gemeentehuis, polderhuis, warenhuis, rusthuis, torpedo bergingsvaartuig, verzekeringskantoor, gemaal, flatgebouw, bakkerij, melkinrichting en zuivelfabriek, slagerij, krantengebouw, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek, zwembad, kindertehuis, effecten-commisionair, Ons Huis, postkantoor, doktershuis.

Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.

Bekijk hier alle afleveringen van De Geveltoerist.

Door Bert Versteeg. Foto’s: Bert Versteeg en Piet Bakker. Kaart: De Orkaan.