In de eerste zes maanden van 2024 heeft busvervoerder EBS 18 procent van ritten in Zaanstreek Waterland vroegtijdig uit de dienstregeling gehaald – ‘geplande uitval’ noemt EBS dat. Van de 82 procent die zou moeten worden gereden, viel ook nog eens 4 procent uit zodat het OV-bedrijf op een totaal van 78 procent gereden ritten uitkwam.

EBS mag eigenlijk niet meer dan 0,5 procent laten uitvallen volgens de afspraak met de Vervoerregio. Daar zit de vervoerder dus ver boven. Ook in 2024 zal EBS niet in de buurt van dat uitval-percentage komen. Pas ‘medio 2025’ belooft EBS een 100 procent-dienstregeling.

Afgelopen week bleek uit een onderzoek van Omroep Gelderland dat in Gelderland, Overijssel en Flevoland gemiddeld 5 procent van de EBS-ritten uitvalt. Met uitschieters naar 8 procent. Zaanstreek Waterland zou zich in de handen knijpen met zo’n lage uitval.

EBS rapporteerde aan de Vervoerregio Amsterdam (VRA) in het eerste half jaar van 2024 maandelijks de rituitval. In de zomer zijn ze daar mee opgehouden, en pas in november wordt de volgende rapportage verwacht. In de zomer schaalde EBS het busvervoer verder af naar een zomer/vakantie-dienstregeling.

EBS rapporteerde zelf aan de Vervoerregio uitvalpercentages van 5 procent maar berekent die op basis van de ritten die zijn ingepland, niet op basis van de ritten die zouden moeten worden gereden. De vervoerder plant 18 procent van de ritten niet in wegens tekort aan personeel en uitvallende bussen. Die worden dus niet meegerekend in de uitval die EBS zelf aan de Vervoerregio meldt.

Ritten van EBS in eerste halfjaar van 2024: 18 procent niet ingepland, 4 procent uitgevallen en 78 procent gereden.

EBS moet volgens de VRA per september 2024 niet 82 procent rijden maar 91 procent, op 15 december (een jaar na het begin van de EBS-concessie) moet dat 95 procent zijn en medio 2025 dus 100 procent,

Of EBS halverwege 2025 wel aan de eisen zal voldoen is de vraag. Tot dusver heeft het busbedrijf zich vooral onderscheiden door loze beloftes. Zo zou in 2024 de dienstregeling opgeschaald worden naar ‘normaal’. Dat is dus niet gebeurd, sterker nog, uit de cijfers van EBS over het eerste halfjaar blijkt dat in maart-april er relatief weinig ongeplande uitval was (minder dan 3 procent van de geplande ritten) maar dat het uitvalpercentage verdubbelde in mei en juni. VRA-bestuurder Gerard Slegers in de begeleidende brief van 18 juli: ‘We balen er enorm van dat de rituitval ook deze maand weer gestegen is’.

Niet verwijtbare uitval komt door bijvoorbeeld files, dat percentage is erg klein (0,2 procent gemiddeld), verwijtbare uitval komt door personeelsgebrek of technische problemen bij bussen (gemiddeld 5 procent). Het gaat in deze grafiek over ‘geplande’ ritten, dus zonder 18 procent ‘geplande uitval’. De cijfers betreffen de eerste 26 weken van 2024.

Een volledige dienstregeling media 2025 is ‘ambitieus’ volgens de Vervoerregio, maar volgens EBS is het ‘haalbaar’.

Traag

Uit de evaluatie die de Vervoerregio over de aanbesteding en de eerste maanden EBS heeft laten uitvoeren blijkt dat EBS problemen ontkent, (te) laat reageert en vervolgens beterschap belooft (maar niet levert). EBS is ’traag’. Een aantal zaken blijken ‘al snel achter (te) blijven ten opzichte van de planning’. Een implementatiemanager wordt een half jaar te laat aangesteld, overeenkomsten worden later dan gepland ondertekend. Pas een jaar na gunning wordt er bijvoorbeeld een contract met SPIE (technische dienstverlener) gesloten. EBS gaat zelf de laadstations regelen (in plaats van dat door Total Energies te laten doen), dat levert volgens de Vervoerregio weer vertraging op. Pas in juni 2023 geeft EBS toe dat er personeelsproblemen zijn en dat de elektrische bussen niet op tijd geleverd kunnen worden.

‘De zorgen over een tijdige en goede start van de concessie nemen aan de kant van de Vervoerregio steeds verder toe. (…) Het beeld van betrokkenen bij de Vervoerregio was dat verschillende activiteiten veel eerder op het plan van aanpak stonden en hadden kunnen worden opgepakt door de vervoerder.’

Risico’s ‘urgent en zichtbaar’

Maar ook de Vervoerregio laat steken vallen. ‘Pas richting het jaareinde van 2022 en na de jaarovergang steekt de Vervoerregio meer inspanning en organisatiekracht in de implementatie en voert de druk bij EBS verder op en worden de risico’s meer urgent en zichtbaar’.

Maar dan is er nog maar een jaar te gaan voordat EBS van start gaat. Als dat in december 2023 gebeurt blijken er grote problemen: er zijn geen elektrische bussen, te weinig personeel, geen werkende laadstations, de stallingen zijn niet klaar en de informatievoorziening werkt niet goed. Vlak daarvoor beloofde EBS nog dat alle diensten gereden konden worden. In werkelijkheid viel toen gemiddeld meteen zo’n 10 procent van de ritten uit (de norm is maximaal 0,5 procent uitval).

‘Volgens geïnterviewden schetste EBS voortdurend een te rooskleurige verwachting over de voortgang van de implementatie en het oplossend vermogen bij een aantal problemen die zich voordeden. Dit patroon heeft zich de gehele periode voorgedaan. Zelfs tot 10 december aan toe.’

‘Veel inzet’

In de samenvatting van de evaluatie door bestuurder Gerard Slegers geeft de Vervoerregio zichzelf vooral veel schouderklopjes en veren in het achterwerk:

‘Er is echter juist veel inzet geweest vanuit de Vervoerregio en het dagelijks bestuur om de implementatie en de start van de concessie goed te laten verlopen, ook tijdens de implementatiefase’.

‘Het aanbestedingsproces (periode voordat de concessie werd gegund aan EBS) was zorgvuldig en de beoordeling van de inschrijvingen is goed onderbouwd.’

Wel een puntje van kritiek: ‘De Vervoerregio had meer kunnen anticiperen op de inspanningen die nodig zouden zijn tijdens de implementatiefase (de 1,5 jaar tussen gunning en start concessie) en haar rol in het eerste half jaar’. In de evaluatie zelf komt de VRA er minder genadig vanaf:

‘De Vervoerregio heeft te weinig geanticipeerd op de implementatie en haar rol in het eerste half jaar – zeker gegeven de geïdentificeerde risico’s – niet adequaat ingevuld. (…) Hoewel direct na de start risico’s zijn besproken met EBS, wekt de eerste fase van de implementatie niet de indruk dat de Vervoerregio “er bovenop” zat.’

Door Piet Bakker. Bronnen: Rapportage EBS over eerste zes maanden van 2024, Eindrapportage evaluatie aanbesteding concessie Zaanstreek-Waterland, Informatienota Evaluatie aanbesteding concessie Zaanstreek-Waterland, Omroep Gelderland. Foto’s en grafieken: De Orkaan.