Is het een buurthuis? Een politiek discussieplatform? Een café? Een kringloopwinkel? Een buurtkeuken? Het is De Groote Weiver: ‘een gebouw waar iedereen kan binnenlopen’. Dat was ook wat de krakers van het eerste uur meldden aan de buurt. Dat was eind juni 1984. Anno nu is De Groote Weiver nog steeds een plek waar iedereen van harte welkom is.

Op veel plaatsen ontstonden door burgerinitiatieven sociale buurthuizen etc. Maar dat het initiatief uit Krommenie na 40 jaar nog steeds overeind staat, is toch wel uniek te noemen. Het begon met de ‘kraak’ van een aantal leegstaande panden aan de Weiver nrs 37 en 39 in Krommenie (vandaan de naam).

Achter de grote ramen links werd het eerste ‘cultuurhuis’ van Krommenie gestart door de ruimte te kraken (1984)

De Gemeentelijke Gasfabriek (later GZW) had deze panden verlaten en over een nieuwe bestemming was nog niet besloten. Een aantal bewoners besloten de panden te kraken en de kantoorruimten om te toveren in een vrijplaats voor kunst en cultuur. Zo kwam er ruimte voor het optreden van dichters en was de eerste Zaanse Kringloopwinkel een feit.

Groote Weiver initieerde en faciliteerde ook in de begintijd al veel politiek/sociale doelen. Hier een oproep om te demonstreren met de Fakkeloptocht tégen discriminatie (1984), rechts: Ruud Pauw.

Omdat men zag dat het ‘gedogen’ van de ruimte niet eeuwig kon voortduren, werd tien jaar later de ‘Stichting tot behoud van het voormalig gasbedrijf’ opgericht.

Ruud Pauw (1960-2022), voorzitter van Stichting De Groote Weiver in Krommenie in 1994. Ruud richtte in 1995 ROSA op.

Langzaam werd duidelijk dat Zaanstad de panden toch wilde gaan slopen, om plaats te maken voor woonruimte. In de zomer van 1985 kwam het tot een rechtszaak tussen de Stichting en de gemeente. De uitspraak was dat – ondanks alle verweer en acties – de Groote Weiver zijn dierbare plek zou moeten opgeven.

De Weiver kan altijd rekenen op vele vrijwilligers. Hier de bouwploeg voor het oude pand. Links: Ruud Pauw. Maar wie zijn de anderen? (1989)
Zondagmorgen 21 augustus 1993, veel rook en ook wat vlammen. De Groote Weiver fikt. Maar ook dit malheur werd met vereende krachten weer overwonnen.

De oplossing leek een verhuizing naar de andere kant van de Nauernasche Vaart, naar de Industrieweg. Daar kwamen de voormalige kantoren van het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland juist vrij. In het najaar van 2009 kreeg de Stichting de sleutel en kon worden verhuisd.

De activiteiten werden met nóg meer enthousiasme uitgevoerd en het werd eigenlijk een ‘cultureel íjkpunt’ voor Zaanstreek Noord.

De locatie aan de Industrieweg

Maar de geschiedenis herhaalde zich, toen in 2005 woningcorporatie ZVH het vastgoed aankocht met het doel hier 135 woningen te realiseren. Na een stevig onderzoek was de conclusie dat de cultuurhistorische waarde van het geheel zodanig was dat op dit terrein géén woningbouw mogelijk zou zijn, zónder sloop. Maar daarmee is ‘de Weiver’ nog niet permanent verzekerd van haar huisvesting. In juli 2022 ging de gemeenteraad akkoord met een startnotitie, waarin nader onderzoek wordt bepleit naar de mogelijkheden van sociale woningbouw op de Kerkstraat én het PWN terrein. Wordt vervolgd dus.

De Orkaan interviewde twee mensen die altijd heel erg betrokken zijn bij de Groote Weiver: Ethan Bakker (met pet) al 36 jaar vrijwilliger en voorzitter Jan Hekman (met bril).

Traditionele fakkeloptocht, nog vanuit Krommenie

Door Kees Malingré (tekst en interview). Beeldmateriaal: Stichting Groote Weiver, Gemeentearchief Zaanstad (foto’s van Rob Bruijn, Henk van de Leur, Ronald Goedheer), particuliere collectie.

Met regelmaat een jaar uit de geschiedenis van 50 jaar Zaanstad. 

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. De afzonderlijke gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandijk en Zaandam hielden op te bestaan en gingen op in een gemeente met 125.000 inwoners (dat zijn er nu al 160.000). De Orkaan blikt terug in de geschiedenis. Uit elk jaar halen we een gedenkwaardige gebeurtenis terug. We hebben al een klad-lijstje met de meeste jaren, maar suggesties (wat in welk jaar en waarom) zijn altijd welkom.