Je kunt het haast niet missen als je over de snelweg langs Zaandam rijdt, of over straat Poelenburg wandelt: de Sultan Ahmet Moskee. Een markant gebouw met twee minaretten en een groot voorplein met een fraaie fontein. Dat gebouw is er niet zomaar gekomen, de totstandkoming was echt een route met vele hindernissen. De Islamitische Stichting was dan ook erg blij toen in november 1994 het gebedsgebouw met veel ceremonieel in gebruik genomen kon worden.

De route van de Sultan Ahmet Moskee begint eigenlijk al in de jaren zestig van de vorige eeuw, met de komst van vele ‘gastarbeiders’ naar Zaandam. Ook wilden zij hun geloof belijden, maar het ontbrak hen aan een geschikte gebedsruimte. Er werd dus geïmproviseerd in kleine zaaltjes en kamers die daarvoor eigenlijk niet geschikt waren. Zelfs het oude politiebureau aan de Zuiddijk is tijdelijk gebruikt als gebedsruimte.

Ook was er nog geen officiële imam, dus daarin werd noodgedwongen ook enigszins geïmproviseerd. Die situatie duurde tot 1977, het jaar waarin de gemeente Zaanstad een school in Kogerveld ter beschikking stelde. Die ruimte was echter ook snel te klein voor het groeiend aantal gelovigen. Inmiddels was er een stichting opgericht om sturing te geven aan de zoektocht naar een geschikte ruimte: de Turkse Islam Stichting.

De gemeente Zaanstad gaf gehoor aan de wensen van de stichting en verhuurde aan hen het oude gebouw van de kleuterschool ‘de Waterhoentjes’ aan straat Poelenburg.

Op deze foto uit 1990 zijn de oude gebouwen van de voormalige kleuterschool ‘de Waterhoentjes’ nog heel herkenbaar. Maar feitelijk ongeschikt voor het huisvesten van een moskee.

Intussen was ook de eerste officiële imam aangesteld door het Turkse Consulaat (afdeling Religieuze Zaken) en zo kwam er meer structuur in de geloofsgemeenschap. Duidelijk was dat de ambities groter waren dan een tijdelijk schoolgebouw. Er gingen stemmen op om een blijvend gebouw, een eigen moskee, op te richten. De eerste stap was het verwerven van grond. De tweede stap was het werven van fondsen om alle idealen te realiseren. Daarbij werd een beroep gedaan op geloofsgenoten in Nederland en in Turkije. De stichting en haar bestuursleden speelden hierin een belangrijke en coördinerende rol.

In 1990 kon de grond waarop het schoolgebouw stond van de Gemeente worden overgenomen. Daarna werd het geheel overgedragen aan de Islamitische Stichting Nederland. En dan gaat het snel met de plannen; er wordt een architect aangesteld en er komt een schetsontwerp.

Architect Bedri Sevincsoy uit Utrecht, laat zich inspireren door klassieke thema’s, maar weet toch een moderne draai te geven aan het 1500 m2 grote gebouw. Onder het koepelvormige dak komen niet alleen gebedsruimtes, maar ook lesruimtes en ruimtes om te vergaderen. Het ontwerp is echter qua oppervlakte groter dan de beschikbare grond, die moet worden bijgekocht. De bouw kan beginnen en al snel worden de contouren zichtbaar.

Nadat alle formaliteiten waren vervuld, konden de nieuwbouw eindelijk beginnen. De nieuwe moskee zou naast het oude (tijdelijke) gebouw verrijzen. Na de verhuizing zouden de oude ruimtes nog jaren in gebruik blijven als oefenruimte voor een Zaanse Jazzband.
Bouw is begonnen

Medio 1994 wordt ook de fraai ontworpen fontein geplaatst voor de moskee. Dat ontwerp van Esma Yigitoglu (1944-2009) is gebaseerd op oude tradities. Het vierkant van het bassin staat voor de vier windrichtingen en de driehoek er boven symboliseert het goddelijke en de eenheid van geboorte, leven en dood.

Op 27 november 1994 komt het tot de climax van de feestelijke opening. Eindelijk een eigen moskee; op dat moment zelfs de grootste Turks/Islamitische moskee van West-Europa.

De feestelijke opening trok heel veel bezoekers, niet alleen uit Nederland, maar ook uit Turkije. De Sultan Ahmet moskee was op dat moment dan ook de grootste in West-Europa. In Nederland is de Essalam Moskee in Rotterdam momenteel qua capaciteit het grootste (3.000 pers.).

Door Kees Malingré. Gemeentearchief Zaanstad (Henk van de Leur, Ronald Peeters), collectie Turkse Islamitische Stichting, particuliere collectie.

Zeker in het begin was het erg behelpen voor de gelovigen. Op hoogtijdagen moest het gebed zelfs in de openlucht plaatsvinden (1989).

Met regelmaat een jaar uit de geschiedenis van 50 jaar Zaanstad. 

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. De afzonderlijke gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandijk en Zaandam hielden op te bestaan en gingen op in een gemeente met 125.000 inwoners (dat zijn er nu al 160.000). De Orkaan blikt terug in de geschiedenis. Uit elk jaar halen we een gedenkwaardige gebeurtenis terug. We hebben al een klad-lijstje met de meeste jaren, maar suggesties (wat in welk jaar en waarom) zijn altijd welkom.