Als kwekeling gaf ik in 1972 op de lagere school in mijn geboortedorp in Friesland in klas 6 lessen over arme en rijke landen. Van de Stichting Friesland voor Ontwikkelingssamenwerking had ik materiaal ontvangen over de derde vergadering van de UNCTAD (de raad voor handel en ontwikkeling van de Verenigde Naties). De raad was in 1964 opgericht om de belangen van ontwikkelingslanden in de wereldhandel te bevorderen.

Tijdens de lessen kwamen de kinderen met de suggestie om op de jaarlijkse kijkdag voor de ouders producten uit de wereldwinkel in Leeuwarden te verkopen en eerlijke koffie en thee te serveren en verkopen. De totale opbrengst van de verkoop van producten en het schenken en verkopen van thee en koffie was uiteindelijk 850 gulden. De Nieuwe Dockumer Courant deed verslag van de verkoop: ‘Marrumer school fungeerde als filiaal van de wereldwinkel in Leeuwarden.’

Later in het jaar kregen we het verzoek om tijdens de Wereldmarktdag in Leeuwarden verslag te doen van het project samen met andere activiteiten in de provincie. Ook dat werd een groot succes. 

In 1988 verkocht ik mijn eerste pak koffie met het Max Havelaar Keurmerk in mijn wereldwinkel aan huis in de Emmastraat in Zaandam. Er waren toen 10 thuisverkoop adressen van koffie en thee van de SOS Wereldhandel in Zaandam. In 1980 was de Stichting Ontwikkelingssamenwerking Zaanstad (SOSZ) officieel opgericht. In Krommenie lukte het om aan de Zuiderhoofdstraat een winkel te starten, gerund door vrijwilligers. In Zaandam bleef het ideaal van een winkel bestaan. Tot 1992! Dan wordt met hulp van de Gemeente de eerste echte wereldwinkel op de Nicolaassstraat geopend.

Wethouder Hooghiemstra houdt een toespraak namens de gemeente, er klinkt muziek van drumband Simson, de Argentijnse zanger Daniel Fanego treedt op en een groepje kinderen van mijn school zingt een lied over Columbus. In 1995 verhuisde de wereldwinkel naar de Savornin Lohmanstraat bij Komma. De oude winkel moest worden gesloopt in verband met de bouw van het Zaantheater. Een houten havengebouw gaat dienstdoen als nieuwe wereldwinkel. Weer later verhuisde de winkel naar de Rozenhof, waar ze in 2020 haar deuren moest sluiten. Alleen in Krommenie bleef de Wereldwinkel nog de hele week open.

Onlangs las ik in de Volkskrant dat Nederlandse consumenten steeds vaker kiezen voor producten met een duurzaamheidskeurmerk. Het marktaandeel is inmiddels 14 %, in 2023 was dat nog 11%. In 1992 waren de wereldwinkel en Lembas bijna buren, Lembas zat op de hoek van de Hogedijk. Op een gegeven moment hadden we twee wereldwinkels en twee natuurwinkels in Zaandam.

Ekoplaza is inmiddels de enige natuurwinkel in Zaandam en voor de wereldwinkel moeten we naar Krommenie of Amsterdam. Gelukkig zijn er inmiddels bij heel veel supermarkten wel veel meer producten met het fairtrade- of een biologisch keurmerk te koop. Bij Lidl zag ik cashewnoten van boeren uit Tanzania. Lidl blijkt een inkoper duurzaamheid te hebben! De Way to go cashew is volgens Lidl de eerste eerlijke en duurzame cashewnoot, waarvan zowel de productie als de verwerking volledig in Afrika plaatsvindt. Daarmee wordt de CO2 uitstoot van transport met 57 procent gereduceerd, omdat de cashewnoten niet meer in Azië worden gepeld. In de wereldwinkel in Krommenie zijn overigens ook fairtrade cashewnoten te koop. Voor fairtrade producten hoef je niet meer naar de wereldwinkel.

Toch mis ik een wereldwinkel in Zaandam! 

 Anne Bijlstra