De Hoogstraat in Koog zo’n 120 jaar geleden. Sluis en sloot gedempt. De witte villa staat er nog, de ‘overtuin’ die er nu is, stamt uit de jaren ’60.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: het Pinkepad in Koog aan de Zaan.

Hoogstraat, Koog a/d Zaan

Voor de fototijdreis reizen we deze keer naar de Hoogstraat in Koog aan de Zaan. De Hoogstraat is na het Zuideinde, de Raadhuisstraat en de Lagendijk het laatste deel van de ‘oude weg’ zoals Kogers de voormalige dijk tussen de Mallegatsloot en de grens met Zaandijk noemden, de Provinciale Weg, aangelegd in de eerste helft van de jaren ’30 was de ‘nieuwe weg’. De Hoogstraat begint bij de voormalige Kogersluis, gebouwd in 1729 en gedempt in 1968, die pal ten zuiden van de Waakzaamheid lag.

Op de oude foto zien we rechts het rijksmonument Hoogstraat 14, gebouwd omstreeks 1875 -1880 in opdracht van oliefabrikant E.G. Duyvis. Naast nr. 14 werd rond 1895 Hoogstraat 16 gebouwd door de familie Honig.

Omstreeks 1920 begon Cornelis ter Wolde hier een puddingfabriek en startte met de productie van puddingpoeder onder de merknaam Wood’s Pudding. De puddingfabriek was geen succes en ging al in 1923 op de fles.

Een jaar later betrokken A. Pot uit Zaandijk en G. Brouwer uit Koog aan de Zaan het pand en begonnen hier een bonbonfabriek met de naam de Lelie. Ook deze fabriek hield het niet lang vol want in 1936 werd het bedrijf beëindigd waarna het pand in of kort na 1938 werd gesloopt.

Het terrein heeft enkele tientallen jaren braak gelegen waarna begin jaren ’60 de huidige overtuin werd aangelegd. In de jaren ’50 waren er plannen om het terrein weer te bebouwen maar dit stuitte op verzet van de omwonenden. Uiteindelijk schonken de eigenaren het terrein aan de stichting Zaans Schoon die er een Zaanse tuin in oude stijl lieten aanleggen naar een ontwerp van de Wageningse tuinarchitect Prof. dr. Ir J.T.P. Bijhouder. De toegangspoort en het hek zijn afkomstig van de overtuin die naast Hoogstraat 7 stond en zijn door de familie Duyvis geschonken.

Op de toegangspoort staat een Faambeeld, een bazuin spelende engel met een trompet. Faam is afkomstig van Fama, de godin van de roem en het gerucht uit de Romeinse mythologie. Het verhaal gaat dat de godin de dood van haar twee kinderen wilde wreken en bezat daarvoor twee bazuinen, een lange en een korte. De lange bazuin was gewijd aan het verspreiden van roem en de korte voor het verspreiden van valse berichten. Het beeldje op de poort is omstreeks 1790 gemaakt en poort en hek zijn een rijksmonument.

Rechts op de oude foto ontwaren we tussen de bomen de villa Hoogstraat 7, gebouwd in 1903 voor de hereboer Gerrit Harenmaker. Later woonde hier Wijbrand Roos, de laatste eigenaar van de Zaandijker oliemolen de Koperslager die zo jammerlijk op 28 juli 1964 is verbrand. Piet Roos, de vader van Wijbrand had de molen in 1922 gekocht van Pieter Couwenhoven en ging er cacao, allerlei zaden en noten mee verwerken. Wijbrand nam de zaak in 1946 van zijn vader over.

Het bij de villa behorende koetshuis is omstreeks 1916 gebouwd en beide panden werden in 1995 gemeentelijk monument.

Rechts op de voorgrond zien we een overtuin die bij Hoogstraat 14 behoorde. Deze overtuin was te bereiken via een bruggetje over de wegsloot die was afgesloten met de eerder beschreven fraaie, rijkversierde toegangspoort.

Toen de wegsloot in 1918 werd gedempt werd de poort naar de weg verplaatst tezamen met een hek als afscheiding van de tuin. De overtuin werd uiteindelijk weggehaald en hier werd in de jaren ’80 de Kogersluisstraat aangelegd.

De foto komt uit een serie van 18 kleine foto’s die de hele Dorpsstraat vanaf de Mallegatsloot in beeld brengen. Ze stammen waarschijnlijk uit het eerste decennium van de vorige eeuw (voor 1908) en zijn dus zo’n 120 jaar oud.

Eerder hadden we al:

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Koog a/d Zaan: huis met overtuin ter hoogte van sluis, destijds bewoond door L. G. Duyvis Tz.
Hoogstraat, Bert Versteeg (2024)
Bonus: ansichtkaart van vrijwel dezelfde plek (Beeldbank van de Zaansche Molen).

Foto en tekst 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Wikipedia, Gemeentearchief Zaanstad, Zaanwiki, Beeldbank Zaanse Molen.