In 2017 werd het Zaans Medisch Centrum officieel geopend. Het was een primeur in Nederland: een modern ziekenhuis dat vooral ‘lean’ moest zijn. Dus geen eindeloze gangen met alleen maar verpleegbedden in het zicht, maar vooral een gestroomlijnd gebouw, waarin de diverse zorgprocessen en werkstromen op een logische manier van elkaar gescheiden zijn. Nu het ZMC al jaren in gebruik is, kun je stellen dat dit plan best wel geslaagd is.

Het verzorgen van zieken in de Zaanstreek begon wel een beetje anders. Pas rond 1900 werden de eerste echte ziekenhuizen gebouwd, daarvoor werd medische zorg verleend door kerken en andere instellingen. In de Zaanstreek gingen pas in 1919 de deuren van het 1e Gemeentelijke Ziekenhuis aan de Oostzijde open.

Maar het Katholieke deel van de Zaanse bevolking voelde toch meer voor een eigen R.-K. ziekenhuis. Dus namen zij al snel een eigen gebouw in gebruik, ook in de Oostzijde. Nota bene de pastorie van de Doopsgezinde kerk, direct naast het Gemeentelijke ziekenhuisje. En de verpleging? Daarvoor werden een aantal nonnen uit het klooster in Heerlen gerecruteerd.

Ziekenhuiswedloop

Dit werd in de loop van de jaren nogmaals herhaald. Toen de gemeente zag dat het pand aan de Oostzijde niet meer voldeed, bouwden zij een nieuw ziekenhuis aan de Frans Halsstraat.

Omdat nog steeds veel katholieken liever verpleegd werden in een eigen ziekenhuis, kwam al snel het Sint Jan ziekenhuis tot stand aan de Bloemgracht, later omgedoopt tot het Johannesziekenhuis. Best wel bijzonder was, dat hierin naast zieken ook ‘ouden van dagen’ werden gehuisvest. Een nobel streven, maar dat gaf soms wel problemen als ‘heftige’ geluiden uit het ziekenhuis doordrongen in het slecht geïsoleerde deel waarin de senioren woonden. Ook medisch was het soms behelpen, vaak moesten chirurgen en specialisten ‘geleend’ worden van het gemeentelijke ziekenhuis.

In 1967 werd een forse stap gezet door het openen van het Julianaziekenhuis bij de rotonde. Groots opgezet en modern ingericht, zodat het ‘van Raalten’ (zoals het pas later is gaan heten) voortaan verder als medisch centrum kon worden gebruikt. De reactie van katholiek en protestant Zaandam was het plan om een ‘interconfessioneel’ ziekenhuis te gaan bouwen. Gelukkig werd ingezien dat een samenwerking beter zou zijn, dus ging dát plan in de prullenmand. De competitie tussen de ziekenhuizen werd in 1974 eindelijk beëindigd door de fusie tot Stichting Ziekenhuis de Heel.

Bouwen en slopen

Om te voorzien in voldoende bedden enz. werd het bestaande Julianaziekenhuis stukje bij beetje uitgebreid en verbouwd. Na het gereedkomen van de uitbreidingen kon in 1985 het grootste deel van het Johannesziekenhuis worden verhuisd naar het Julianaplein. Daarna herhaalt de geschiedenis zich, als het oude katholieke ziekenhuis grotendeels wordt gesloopt en ook de laatste afdelingen ook naar ziekenhuis de Heel komen (1987).

De voorlopig laatste ronde in het continue proces van veranderen en verbeteren, is het ontwerpen, bouwen en in gebruik nemen van het huidige Zaans Medisch Centrum. Maar wie weet schrijven we over een aantal jaren het vervolg op dit verhaal.

Het oude St. Jan Ziekenhuis zoals de situatie was in 1953. Links op de foto de kapel.
Het eerste echte uitgebreide Gemeenteziekenhuis, aan de Frans Halsstraat.
De volgende stap was het Julianaziekenhuis bij de rotonde, geopend in 1967. Na de uitbreiding en de fusie, werd de naam ‘de Heel’ (1987).
Na de uitbreiding en de fusie, werd de naam ‘de Heel’ (2000).
Oud en nieuw heel dicht op elkaar; het ZMC in aanbouw (2014).
Op 13 juni 2017 werd het ZMC formeel in gebruik genomen. Vlnr. Dr. Boris Kanen, voorzitter Medische Staf, Dr. Wouter van der Kam Voorzitter RvBr, mw. Nelly Altenburg, voorz. RvT., mw. drs. Marian de Vries (lid RvB) en Johan Remkes, Commissaris van de Koning.
Bij de opening werd nog volop gewerkt aan het voltooien van het ZMC. In de loop van 2017 werden de oude gebouwen van de Heel gesloopt.

Door: Kees Malingré Beeldmateriaal Gemeentearchief Zaanstad, CHZZ Commissie Historie Zaanse Ziekenhuizen, Wouter van de Kam.

Met regelmaat een jaar uit de geschiedenis van 50 jaar Zaanstad. 

Door: Kees Malingré

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. De afzonderlijke gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandijk en Zaandam hielden op te bestaan en gingen op in een gemeente met 125.000 inwoners (dat zijn er nu al 160.000). De Orkaan blikt bijna elke week terug in de geschiedenis, beginnend in 1974 totdat we in december bij ‘2023’ zijn aangeland. Uit elk jaar halen we een gedenkwaardige gebeurtenis terug. We hebben al een klad-lijstje met de meeste jaren, maar suggesties (wat in welk jaar en waarom) zijn altijd welkom.