Wat deed je in je stad als die brede sloten de economische ontwikkeling in de weg stonden? Precies: dempen die zooi! Dat was wat er in 1858 gebeurde: het eerste deel van de sloot (van Geldlozepad tot Zilverpad) werd gedempt. Een aantal jaren later volgde het resterende deel. De ‘Gedempte Gracht’ werd een belangrijke winkelstraat en verkeersverbinding tussen Westzijde en Provincialeweg.

Ruim 150 jaar later – in 2011 – gebeurde precies het omgekeerde, de gracht werd weer uitgegraven en héringericht. Wat echter bleef is de naamgeving: de Gedempte Gracht.

Gedempte Gracht in 1869

Door het dempen van de sloten ontstond er een brede straat, die zich ontwikkelde tot winkelgebied. Aanvankelijk doordat er wekelijks een grote markt gehouden werd en later doordat er steeds meer winkels kwamen.

1925: veemarkt

Ook werd op de Gedempte Gracht periodiek een veemarkt gehouden terwijl ook de kermis daar een plek vond. Toen in de jaren rond 1930 de Provincialeweg werd aangelegd, ontstond de noodzaak om betere verbindingen te creëren met de binnenstad. Tot dan waren er diverse bruggetjes en paden die (snel)verkeer onmogelijk maakten.

Markt op de Gedempte Gracht omstreek 1960
1963

Met het verplaatsen van het NS-station (1983) werd weer een grote stap gezet in de ontwikkeling van de Gedempte Gracht. Die verplaatsing betekende dat het station niet langer uitkeek op de Stationsstraat, maar op de Gedempte Gracht. Er kwam een voetgangersbrug richting het centrum en winkelcentrum het Trefpunt. Ook was er een grote parkeergarage op de kop van de Gedempte Gracht.

1983: nieuw station met daarvoor kunstwerk ‘Tussen de Rails
Links het Trefpunt met McDonald’s, rechts de Nissan garage met daarboven de parkeergarage

En toen kwam ‘Inverdan’. Toen de Den Uylbrug (1990) klaar was, werd de Gedempte Gracht het domein van voetgangers. Op de plaats van de voormalige sloot waren inmiddels paviljoens verschenen om het winkelaanbod te verbreden. Een echt succes werd dat niet. In 2007 verdwenen winkelcentrum het Trefpunt en de parkeergarage. In 2011 sneuvelden de paviljoens. 

In rap tempo werd het Inverdan. Het Inntel hotel (Zaanse huisjes), een stadhuis in ‘Zaanse’ kleuren en veel groene geveltjes op de Gedempte Gracht. Op de plaats van de parkeergarage verrees een torenflat met winkels eronder en parkeergarage in de kelder. De voetgangersbrug werd vervangen door een ‘traverse’ met winkeltjes en… de gracht werd weer uitgegraven.

2010: graafwerk

Door Kees Malingré. Foto’s : Gemeentearchief (verzameling Honig, S. Bakker Jz., Jonckhart Fotografie, Wim de Jong) en particuliere verzameling.

Met regelmaat een jaar uit de geschiedenis van 50 jaar Zaanstad. 

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. De afzonderlijke gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandijk en Zaandam hielden op te bestaan en gingen op in een gemeente met 125.000 inwoners (dat zijn er nu al 160.000). De Orkaan blikt terug in de geschiedenis. Uit elk jaar halen we een gedenkwaardige gebeurtenis terug. We hebben al een klad-lijstje met de meeste jaren, maar suggesties (wat in welk jaar en waarom) zijn altijd welkom.