Amsterdam mag dan het predikaat: ‘Venetië van het Noorden’ hebben, Zaanstad kan er ook wat van. Over de krappe veertien kilometer die de Zaan lang is, liggen maar liefst tien bruggen: Clausbrug, Zaanbrug, Julianabrug, Coenbrug, Willem-Alexanderbrug, Prins Bernhardbrug, Spoorbrug nr 73, de Beatrixbrug, Wilhelminabrug en Den Uylbrug.

In een gemeente die zo gescheiden is door het water, zijn die bruggen van groot belang. Met een zekere regelmaat worden de bruggen dan ook gescreend en zonodig vervangen. In 2006 was het zover voor de Prins Bernhardbrug.

De brug die op 15 december 2006 werd geopend, is eigenlijk al de derde oeververbinding die op de plek ligt. De eerste brug – een voetbrug – lag een 100 meter van de huidige brug en liep van de Oostzijde naar de Westzijde. De entree aan de kant van de Oostzijde was naast café Zaanzicht (bij Kopermolenstraat) en aan de Westzijde bij huisnummer 262 (bij het Boerepad). Het ontstaan van deze eerste Hoopbrug was een samenloop van omstandigheden.

De Hoopbrug is vernoemd naar Jacob Hoop, en commissionair in effecten. Na zijn overlijden ontstond er onenigheid over zijn (forse) nalatenschap. Bij leven had deze domineeszoon bepaald dat zijn erfenis moest worden gebruikt voor het ondersteunen van de armen en noodlijdenden in Zaandam. Na een gerechtelijke interventie werd die laatste wens ingewilligd. Zo ontstond in 1835 het ‘Fonds van Weldadigheid’.

Toen bleek dat de baten niet voldoende waren om de hulp voort te zetten, werd een plan bedacht om inkomsten te genereren. Men bouwde een smalle voetbrug en ging tol heffen. Dat ging naar wens, maar uiteindelijk werd de tol afgeschaft, omdat alle andere bruggen gratis konden worden gebruikt.

Hoopbrug, 1920

Zaandam groeide en groeide, maar had slechts enkele verbindingen tussen oost en west. In 1934 werd besloten om daarin verandering te brengen. Er moest een nieuwe brug komen, met betere aan- en afvoerwegen: de Prins Bernhardbrug

1950

Het duurde echter tot vlak voor de Tweede Wereldoorlog, voordat bouw van de nieuwe brug kon starten. Pas midden in de oorlog (1941) was de brug gereed en werd zonder ophef in gebruik genomen. De brug werd door de Duitse bezetter vernoemd naar de vooroorlogse socialistische politicus P.J Troelstra, een tegenstander van de monarchie.

1952, Westzijde, gashouders, Bernhardbrug, Vincent van Goghweg is er nog niet

Pas ná de oorlog (juni 1946) kon de brug pas officieel worden geopend in aanwezigheid van de eigenlijke naamgever: Z.K.H. Prins Bernhard.

Prins Bernhard opent de brug in 1946

In de jaren zestig werd de brug verbreed en kreeg een esthetische opfrisbeurt plus twee voet/fietspaden. De te lage doorvaarthoogte en ook de onvoldoende verkeerscapaciteit leiden tot het besluit om ook de tweede brug te vervangen. Geen kleine operatie, want inmiddels was de Bernhardbrug een verbinding van belang geworden. Om de nieuwbouw mogelijk te maken was de oeververbinding tussen 2005 en 2006 niet bruikbaar. Gelukkig waren er intussen meerdere bruggen over de Zaan en was ook de Coenbrug gereed.

Villa Oosterweide (1968) werd gesloopt voor de nieuwbouw

Met het gereedkomen van de derde brug kreeg Zaanstad er in 2006 een technisch hoogstandje bij. Ook qua vormgeving is de Bernhardbrug bijzonder te noemen. In plaats van een onzichtbaar tegengewicht, kozen de ontwerpers voor twee zichtbare ‘bascules’, in de vorm van een vleugel. Ook de haast zwevende voet- en fietspaden zijn best wel futuristisch te noemen. Maar als we het 100-jarig bestaan van Zaanstad vieren, zou het zomaar kunnen zijn dat er intussen al weer een nieuwe brug ligt.

2024

Door: Kees Malingré Foto’s: P.P. de Jong, particuliere collectie, Gemeentearchief Zaanstad (R. van Houten, Wim de Jong, Han de Groot), Kees Malingré (drone), Aviodrome-Aerocarto.

Met regelmaat een jaar uit de geschiedenis van 50 jaar Zaanstad. 

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. De afzonderlijke gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandijk en Zaandam hielden op te bestaan en gingen op in een gemeente met 125.000 inwoners (dat zijn er nu al 160.000). De Orkaan blikt terug in de geschiedenis. Uit elk jaar halen we een gedenkwaardige gebeurtenis terug. We hebben al een klad-lijstje met de meeste jaren, maar suggesties (wat in welk jaar en waarom) zijn altijd welkom.