Het Zaandijkerbad – officieel de Zaanlandse Bad- en Zweminrichting – aan de Lagedijk in Zaandijk, heeft net de 100 jaar aangetikt als het in 1978 dicht gaat. In 1877 werd het geopend.

Generaties Zaandijkers, Kogers en Wormerveerders moeten daar hun diploma hebben gehaald, gezwommen en waterpolo hebben gespeeld. Mensen die wij spraken zeiden trouwens meestal maar één woord: KOUD!

Het zwembad op de grens van Zaandijk en Wormerveer was het eerste openluchtzwembad in de Zaanstreek. Ook op het Zaaneiland, in Westzaan, aan het Zwet in Wormer, aan de Zuiderham in Krommenie, de Delft in Assendelft, de Nauernasche Vaart (TOP) en in Wijdewormer kwamen openluchtzwembaden. Ze zijn allemaal verdwenen. In de Crommenije kan je nog in de openlucht zwemmen.

Oorzaken voor de sluitingen waren problemen met de waterkwaliteit en dat het koud was. Het bad was, ‘evenals bijvoorbeeld dat in de Voorzaan in Zaandam, geheel van hout gebouwd. Het valt te betreuren dat deze zweminrichtingen niet als cultuur-historisch monument bewaard bleven, maar direct zijn gesloopt’. (Zaanwiki)

1925 (Gemeentearchief)

Er kon niet alleen worden gezwommen maar ook gebaad in koud -, warm – of wisselbad):

‘Daarvoor zette men enkele badkuipen klaar. Het was niet toevallig dat het zwembad op de grens Wormerveer-Zaandijk stond. Eind 19e eeuw was zwemmen alleen toegestaan buiten de bebouwde kom . Gemengd zwemmen was niet aan de orde, door een uitgestoken vlag, blauw voor mannen en wit voor vrouwen, wist men wie er aan de beurt was.’

1920 (Gemeentearchief)

Het bad zoals we dat boven zien was in feite het tweede, nieuwe zwembad. Het Gemeentearchief:

‘Het bad was piepklein n.l. 15×7 meter en negen kleedhokjes. In 1914 werd er een nieuw bad gebouwd met een bassin van 20 meter en veertig badhokjes. In 1915 kwam er een ijzeren duiktoren te staan’.

Onder een foto van het eerst, oude zwembad uit de beginjaren.

Het bad was ook de thuishaven van zwemvereniging Nereus, opgericht op 1 juni 1912 als zwemclub Poseidon. In 1915 werd de naam Poseidon gewijzigd in Z.C. Nereus.

Het waterpoloteam van zwemvereniging Nereus in het oude open lucht zwembad aan de Lagedijk in Zaandijk. Rechts coach Dick Meulenberg met naast hem Ton Stam (Gemeentearchief, Derk Peeters, 1976).

Op de plek van het bad is nog een steigertje. In 2016 maakten we deze foto: eigenlijk is het Zaandijkerbad er nog een beetje.

Door Piet Bakker, foto’s uit Gemeentearchief Zaanstad en uit Orkaan-archief. IOnformatie uit archief en Zaanwiki. Bovenste foto: sloop in 1981 (Derk Peeters, Gemeentearchief).

Met regelmaat een jaar uit de geschiedenis van 50 jaar Zaanstad. 

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. De afzonderlijke gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandijk en Zaandam hielden op te bestaan en gingen op in een gemeente met 125.000 inwoners (dat zijn er nu al 160.000). De Orkaan blikt terug in de geschiedenis. Uit elk jaar halen we een gedenkwaardige gebeurtenis terug. We hebben al een klad-lijstje met de meeste jaren, maar suggesties (wat in welk jaar en waarom) zijn altijd welkom.