De Tweede Wereldoorlog ligt 70 jaar achter ons. De Zaanse dichterskring, aangevuld met andere Zaanse schrijvers, liet zich inspireren door de verhalen achter de 28 Zaanse Oorlogsmonumenten.
Zij bundelden de gedichten onder de naam:
Voor Monumenten Spreken. Poëzie bij de 28 Zaanse oorlogsmonumenten
‘Om niet blind te zijn voor de toekomst.’
Kogel om kogel
Februari 1945
De Zaan weent zwart water
Woelt walgend langs de wal
Een rilling schuurt de lucht
Een magere meeuw vliegt haperend terug
Op een steenworp van hier:
In kraag weggedoken mannen,
Opeens klinken knallen,
Die mannen, kijk, ze vallen!
Twee liquidaties! Het lef blaast trompet
Verdiende loon? Triomf van het verzet?
Maar de korte euforie is razendsnel verdampt
Als donkere moffenlaarzen de straat in zijn gestampt
Eerbare Zaankanters, oma’s zelfs, met baby’s,
Als beesten in de kou bijeen, met wangetjes als lelies
Honderd mannen worden op een dekschuit afgevoerd
Onschuldige vaders, jongens, rücksichtslos de mond gesnoerd
Zonder proces of pardon, als slachtvee ingeladen
Vrouwen, kinderen, oma’s, gillend, krijsend, aan de kade
Kort daarna staan andere mannen hier, van verzetsdaden verdacht
Deze tien zullen ook boeten, ter dood worden gebracht
De stengun die plots ratelt, splijt lichamen uiteen
Het vanouds open Zaanse hart verkilt verder in steen
Februari 2015
Vandaag danst de Zaan, glanst badend in de zon
Kietelt speels de kade, brengt een groet aan horizon
Een kringloop van het leven, levensader van vertier
In vrijheid opgebloeid, vol bedrijvigheid, vol plezier
Een lach vult plots de lucht, uit het raam van ‘n Zaans huis
Een duif vliegt rustig op, met een takje, richting sluis
gedicht bij monument Prins Hendrikkade, Zaandam
door Patrick van Hees
De foto van Catharina (Uk) Allan – de Wit, getuige van de fusillade is gemaakt door Anjo Kan voor Monumenten Spreken.