De Tweede Wereldoorlog ligt 70 jaar achter ons. De Zaanse dichterskring, aangevuld met andere Zaanse schrijvers, liet zich inspireren door de verhalen achter de 28 Zaanse Oorlogsmonumenten. Zij bundelden de gedichten onder de naam:
Voor Monumenten Spreken. Poëzie bij de 28 Zaanse oorlogsmonumenten
‘Om niet blind te zijn voor de toekomst.’
Bij de Joodse begraafplaats in Zaandam
Wie schrijft hier nog een briefje voor een dode
en legt er een steen overheen
nu alle verwanten zijn vermoord?
O, volk van mijn kleine zwaarmoedige moeder
trieste actrice
die gekromd om haar zwijgen
roodgestifte mond, geëpileerde wenkbrauwbogen
het alleen overleven opvoerde
als een opdracht tegen haar zin
O, onuitwisbaar verdriet
haar blijvende angst in het raam
achter cyclamen
het gestofzuigde huis waar niemand meer kwam
en de kunst om ook na de oorlog
onberispelijk verstopt te blijven achter gordijnen
Het kind van haar (75 jaar oorlog) ben ik
heb nog een handvol gehavende foto’s
en de brieven uit Westerbork over
die zijn geschreven door de doden zelf.
gedicht bij monument Joodse begraafplaats, Zaandam
door Vera Jongejan
