Op 3 februari 1825 stormt het hevig in Nederland. De storm komt uit het westen en zuidwesten en zorgt ervoor dat water van de Zuiderzee eerst bij Amsterdam tot 2,5 meter onder Amsterdams Peil zakt. Maar de dag erop keert het water in alle hevigheid terug. In de nacht van 4 op 5 februari wordt het zeewater opgestuwd ’tot 2 el en 25 duim boven het normale pijl’ (ruim 2 meter).

De Zuiderzeedijk bezweek op verschillende plaatsen, grote delen van Noord-Holland kwamen onder water te staan. Oorzaak was waarschijnlijk een slecht onderhouden stuk dijk bij Durgerdam. De doorbraak was op 4 februari om 4 uur in de middag. Waterland en Oostzaan liepen onder water. Ook de ringdijk van de Wijde Wormer brak door en vervolgens kwam ook de Schaalsmeerpolder blank te staan. Ook Oost-Zaandam werd getroffen:

‘Het water stroomde met zoveel geweld dat de inwoners van oost Zaandam in de namiddag om 4 uur hun huizen moesten verlaten, en een uur later stroomde het water vanuit de Oostzanerpolder over het lage dijkje aan het Kalf de Braaksloot in, deze stond via de Poel in verbinding met de Zaan.’

Het water bereikte Oostzaan in de avond van de 4e februari, om 11 uur in de avond werd ‘de noodklok geluid voor de bedreiging vanuit de Zeedijk, waar op enkele plaatsen het water al over de dijk liep.

‘Om 4 uur in de morgen van 5 februari stond het noord en zuideinde van het dorp al blank en de wat hoger gelegen kerkbuurt om 7 uur. Bruggen sloegen weg, schuiten vol mensen en vee zochten een schuilplaats in de hoger gelegen delen van het dorp in een fabriek een molen of op zolder. In de kerk was vee gestald dat er zwemmend of varend naar toe was gebracht. Het waren er zeker 500 stuks. Maar voldoende stro, hooi en zoet water was niet aanwezig. Ook het kerkhof stond vol.’

In de avond van 5 februari om 8 uur vindt het water een weg verder westwaarts: ‘een overstorting van de dijk van de Enge Wormer, en een zeer verhoogde waterstand in aan de overzijde van de Zaan gelegen polders onder Westzaan, met behoorlijke schade aan goederen en gebouwen in Zaandijk, Wormerveer en Koog aan de Zaan. Ook voor Knollendam brak het lage dijkje van de Zaan door, en veroorzaakte zo een braak achter de dijk van de Schaalsmeerpolder.’

Het water bereikte ook Oost-Zaandam. ‘Het stortte zich over de Schinkeldijk (Oostzijde) in de Zaan en over de dijk aan de andere zijde de Westzaanerpolder in. Bijna geen huis bleef vrij van schade van verschillende aard.’ Ook hier kwam de kerk vol vee te staan.

Door een doorbraak van de ringdijk van de Wijde Wormer, in de morgen van 6 februari om 6 uur, ‘veranderde deze polder in 4 uren tijd in een groot meer.’

Later werd uitgerekend dat er ‘zeker 192 koeien, 342 schapen en vele varkens zijn verdronken en de schade ongeveer 100.000 guldens moet zijn geweest’. Volgens de verslagen was ‘het verlies aan verdronken vee schrikbarend hoog. Verschillend waren de berichten omtrent het aantal verdronken mensen. De schattingen lopen uiteen van 10 a 12 personen in geheel Waterland.’ Acht mensen verdronken in Wijde Wormer, evenals ‘de helft van de koeien en bijna alle paarden en schapen’.

Op 9 februari was het water al zover gezakt dat men een begin kon maken met de dichting van de doorbraken in de overstroomde polders. De meeste overstroomde gebieden waren begin mei nog niet droog, ‘de banne Waterland, Oostzaan en de Zeevang stonden in juli nog onder water’.

Resten van de overstroming zijn de ‘Grote Braak’ in Knollendam en het voormalige Wormerbad in de Wijdewormer (tegenwoordig op het terrein van de golfbaan).

Door Piet Bakker op basis van een verslag van Kees Bruins (oktober 2024) op de website van Historisch Zaandam. Bruins maakte gebruik van ooggetuigenverslagen, archieven en historische documenten. Afbeelding boven: gezicht op Wijde Wormer met het Heerenhuis door mr Jacob C Honig.