Vandaag wordt wereldwijd stilgestaan bij de verschrikkingen van de Holocaust: bij ons verleden waarin zichtbaar werd wat rassenhaat, discriminatie en antisemitisme voor gevolgen kunnen hebben.
De Zaanstreek werd als eerste gemeente in Nederland in januari 1942 ‘Judenrein’ (vrij van joden) gemaakt.
Voor de oorlog leefden er 320 joden in de gemeenten die later opgingen in Zaanstad. Na de oorlog waren dit er nog maar 140.
Monument online
In het stadhuis van Zaanstad ligt een boek met de namen van 171 Joodse inwoners van de zeven voormalige Zaangemeenten die in de oorlog zijn vermoord. Peter Heere (Zaans historicus) bracht de namen samen en in 1990 werd het onthuld. Het boek is nu gedigitaliseerd en online gezet door Gemeentearchief Zaanstad zodat je het zelf kunt doorbladeren.
Monumenten Spreken
De Stichting Monumenten Spreken heeft elke naam van korte informatie en, zo mogelijk, van een foto voorzien. Hofleverancier daarbij waren de website Joods Monument Zaanstreek van Pim Ligvoet en Erik Schaap (waarvan binnenkort een nieuwe versie online komt) en de getuigen van Monumenten Spreken.
Vandaag om 11:15 uur wordt er herdacht op de Joodse Begraafplaats in Zaandam. Je bent welkom.
Wij plaatsten in 4 delen de namen met informatie. Zondag, maandag en gisteren plaatsten wij deel 1 , deel 2 en deel 3.
Mocht je zelf beschikken over (beeld)materiaal over een van hen, dan is dat meer dan welkom.
- Alexander Smit, hij werd 12 jaar.
Alex had vijf zussen en drie broers, ze hadden het niet breed thuis.
- Betty Smit, ze werd 9 jaar.
Werd samen met haar moeder, drie zusjes en een broertje vergast in Sobibor.
Alleen haar vader overleefde de oorlog.
- Debora Smit, ze werd 17 jaar.
Debora ‘Bob’ ging naar de kinderclub van de synagoge.
- Elsje Smit, ze werd 14 jaar.
“Pittig en opgewekt, een spring-in-het-veldje, bewoog ze zich over het schoolplein, vaak proberend mij over te halen tikkertje met haar te spelen als ik met de jongens in de weer was.”
- Levie Smit, hij werd 15 jaar.
speelde in 1940 in een jeugdelftal van ZFC. “Een aardige, gevatte knul”
- Marie Sonja Krupskaja Smit, ze werd 10 jaar.
In april 1945 vertelde meester Ruisink de klas dat Sonja niet meer zou terugkeren op school. De reden werd niet genoemd.
- Rebecca Smit, ze werd 19 jaar.
Rebecca was de laatste van het gezin die uit Westerbork naar Sobibor werd gedeporteerd.
- Salomon Smit, hij werd 4 jaar.
Ze noemden hem Sally. Hij was de jongste van de negen kinderen Smit.
- Willem Smit, hij werd 22 jaar.
Willem Smit, de oudste van acht broertjes en zusjes, werd gedwongen om zich dood te werken.
- Henderina Smit – Simmeren, ze werd 41 jaar.
Ze werd gelijk met haar vijf jongste kinderen vergast.
- Mozes Snoek, hij werd 60 jaar.
Goochelaar. Deze ’telepaath, hypnotiseur, gedachtenlezer en goochelaar’ hield een zaal met 160 bezoekers in zijn ban. ‘Werkelijk verbluffende staaltjes werden vertoond.’ (Wij beschouwen hem een beetje als de Zaanse Ben Ali Libi).
- Paulina Snoek – de Leeuw, ze werd 63 jaar.
Ze stierf twee jaar na haar man Mozes, zes weken voor de bevrijding in kamp Bergen-Belsen.
- Jacob Speijer, hij werd 48 jaar.
Lid van het bestuur van de synagoge. Voor zijn werk reed hij door Noord-Holland op zijn motorfiets.
- Walter Spiegel, hij werd 51 jaar.
Koopman, woonde aan de Zuiddijk in Zaandam.
- Augusta Spiegel – Brandis, ze werd 50 jaar.
Werd gelijk met haar man Walter vergast.
- Mozes Stad, hij werd 42 jaar.
Zijn kantoorboekhandel in Rotterdam werd tijdens het bombardement van 14 mei 1940 verwoest. Daarna kwam hij naar Zaandam.
- Barend van Thijn, hij werd 74 jaar.
Hij had een broodwinkel, was klein van stuk en had een transportfiets met een mand voorop.
- Jonas van Thijn, hij werd 20 jaar.
Terwijl zijn vader, moeder en kleine broer direct werden vermoord, moest hij zich doodwerken.
- Levi van Thijn, hij werd 49 jaar.
Werkte bij Polak & Schwarz.
- Marcus van Thijn, hij werd 10 jaar.
Mocht vanaf 1 september 1941 niet meer naar zijn eigen school in Zaandam.
- Siegmond van Thijn, hij werd 33 jaar.
Hij bezorgde voor Pasen matzes uit Amsterdam aan alle joodse gezinnen in Zaandam.
- Leentje van Thijn – van Allemans, ze werd 47 jaar.
Werd vermoord met haar man en jongste zoon. Haar oudste zoon moest zich doodwerken.
- Esther van Thijn – Troostwijk, ze werd 67 jaar.
Stond bekend als erg netjes: ‘zij boende zelfs de steel van de bezem.’
- Elias Verdoner, hij werd 15 jaar.
Hij mocht niet meer naar school in Zaandam en werd leerling kleermaker in Amsterdam..
- Hartog Verdoner, hij werd 38 jaar.
Werd samen met zijn zoon Elias geselecteerd voor arbeid in Auschwitz. Stierf 2 maanden na zijn vrouw en dochter.
- Rachel Verdoner, ze werd 10 jaar.
Binnen negen maanden nadat ze uit Zaandam weg moesten was het jonge gezin Verdoner vermoord.
- Heintje Verdoner – Neter, ze werd 38 jaar.
Zij en haar dochtertje waren het 2e en 3e Zaanse slachtoffer dat vergast werd in Auschwitz.
- Arnoldus Vet, hij werd 60 jaar.
Zilversmid aan de Gedempte Gracht 16 (zit nu Telfort?). Het koningshuis bezit zilver van Vet.
- Julie Rika Vet, ze werd 19 jaar.
“We zullen maar hopen dat we elkaar spoedig weer in vrede zullen ontmoeten.”
- Betty Vet – Weinberg, ze werd 56 jaar.
7 januari 1942 controleert een agent het vertrek van Gracht, waaronder dat van Nol, Betsie en Julie Vet. Hij neemt de sleutels van hun winkel en woning mee.
- Engeltje Vet – Weinberg, ze werd 51 jaar.
In 1944 vertrok ze “Bij vliegende storm en gutsende regen” naar Auschwitz. In een beestenwagen.
- Celine Vorst. Ze werd 2 jaar.
“Signalement: Rond gezicht, grijze oogen, donkerblond krullend haar, fijn gebouwd.”
- Gerrit Vorst, hij werd 27 jaar.
“Wij gaan naar Birkenou in Opper Cilezië. Gegroet en tot weerziens. Vele kussen van Gerrit, Stella en Lientje. Tot Weerziens!!!”
- Estella Vorst – Lierens, ze werd 23 jaar.
Het kind is zeer lief. Mijn vrouw en ik, wij zijn zeer sterk en berusten in ons lot.
Samen met haar dochtertje werd ze vergast. Gerrit werkte zich in een jaar tijd dood.
- Fritz Werner, hij werd 40 jaar.
Koopman, hij moest in augustus 1941 zijn geld naar de roofbank Lippmann-Rosenthal overmaken.
- Peter Werner, hij werd 2 jaar.
Peter’s broertje Frank werd in kamp Westerbork geboren. Samen werden ze vergast in Auschwitz.
- Titia Werner – Cossen, ze werd 36 jaar.
Ontvluchtte Duitsland na de Kristallnacht, trouwde in Zaandam met Fritz, werd moeder van Peter (2) en Frank (0).
- Samuel IJzerkoper, hij werd 61 jaar.
Handelaar in hartje Zaandam.
- Dina IJzerkoper – Walvis, ze werd 61 jaar.
4 maanden na haar dood werden haar dochter, kleinzoon en kleindochter vermoord.
- Roosje Zilverberg – de Groot, ze werd 76 jaar.
Weduwe Zilverberg woonde op Lagendijk 23 in Koog aan de Zaan. Ook zij moest de Zaanstreek verlaten.
Rachel en Heinz
Deze twee zijn ongelukkigerwijs niet in het namenboek terecht gekomen. Ze horen er wel in.
170. Rückla (Rachel) Jakoby-Schiffmann, ze werd 31 jaar.
Rachel zat met haar man Heinz in het eerste transport naar Auschwitz en werd bij aankomst direct vergast.
171. Heinz Jakoby/Jacobi, hij werd 34 jaar.
Heinz vroeg in 1938 hulp aan het comité voor Joodsche Vluchtelingen. Na de Kristallnacht wilde hij 6 familieleden die in Duitsland woonden, naar Nederland halen. Vast staat dat 4 van die familieleden ook zijn vermoord.
Helaas het tuig van Geert zou het zo graag weer doen. De haat zit zo diep dat straks maar een vonkje nodig is om onschuldigen in naam van de strijd tegen de Islam af te maken. Helaas heeft men niets van het verleden geleerd.
Indrukwekkend. Dat dit ooit heeft kunnen gebeuren. Omdat ze joods, zigeuner of homosexueel waren. Laat dit nooit weer gebeuren.