Het duurt nog drie jaar tot de volgende verkiezingen, maar wethouder Dick Emmer herinnerde zijn gehoor in De Fabriek er zaterdagmiddag twee maal aan: “let goed op wie u stemt bij de volgende verkiezingen.”

Het was geen holle verkiezingsretoriek op de door ROSA georganiseerde bijeenkomst. Niet in deze maar in de volgende raadsperiode zullen de gevolgen van de bouw van het cultuurcluster duidelijk worden. En dan zit er een andere coalitie die over de cultuursubsidies beslist.

Het vorige college beloofde na een jarenlange juridische strijd met de NS om zelf het Figaro-project te realiseren. In mei 2014 ronde wethouder Linnekamp de zaak af. Het huidige college mag de zaak gaan ontwikkelen. De architect wordt in mei/juni 2015 bekend gemaakt, eind 2015/begin 2016 moet het ontwerp van het cultuurcluster af zijn.

30 miljoen
Als alles volgens planning verloopt, kan de bouw eind 2016/begin 2017 starten. Dus vóór 2018 trekken de nieuwe bewoners er niet in. En dan zit er inmiddels een nieuw college.

De financiële consequenties zijn enorm. Het gebouw kost zo’n 30 miljoen euro, een deel is in de begroting van Inverdan voorzien, maar voor de rest moet Zaanstad gaan lenen. De jaarlijkse huisvestingskosten bedragen bijna € 2,6 miljoen. € 1,2 miljoen is al door de raad ter beschikking gesteld, het college gaat voorstellen daar jaarlijks nog eens €470.000 bij te doen. De overblijvende 900.000 moet door de instellingen (met name De Fabriek, De Kade, Fluxus en De Bieb) opgebracht worden. Dat bestaat voor een deel uit huuropbrengsten (subsidie dus) maar ook uit horeca-exploitatie en andere inkomsten.

Het zijn deze bedragen die de aanwezigen zorgen baren.

Klop stelde dat hij ruimte aan kunstenaars verhuurt voor € 30 de vierkante meter, in het cultuurcluster zou dat volgens hem € 300 worden: “waanzin”.

Natasja Groothuismink van ROSA was ook geschrokken van het gemak waarop de extra € 470.000 gepresenteerd werd: “We hebben in de raad over € 5000,- ruzie lopen maken voor bijvoorbeeld het uurwerkmuseum.”

Amateurmuziek
Wilma Vloon die namens de amateurmuziek-vereniging met Zaanstad overleg heeft gevoerd, was bang dat op den duur de cultuursubsidies voor amateurkunst ook aangesproken zouden worden om tekorten aan te vullen. André Drost van Stichting De Zaansche Molen, vroeg zich af of het er wellicht toe zou leiden dat er geen geld zou zijn voor incidentele subsidies, bijvoorbeeld voor de € 150.000 die zijn museum nodig heeft om naar de Zaanse Schans te verhuizen.

Zaandijker Jan Rudolf de Lorme, directeur van het Singer museum in Laren wees op de riskante lange termijn-risico’s van zo’n cluster, die voor tientallen jaren gevoeld zullen worden.

Knuppel
Frans Wytema die o.a. het Pianoforte-festival in Zaandijk organiseert, stelde dat clustering in feite een achterhaald idee is, vaak mislukt en ook door veel gemeenten alweer afgeblazen, maar in Zaanstad wordt de “cultuur met een knuppel naar dat cluster gejaagd.”

Gerbrand Borgdorff van Theateradvies bv stelde dat de enige succesvolle cultuurclusters in Nederland gegroeid zijn vanuit een succesvol poppodium, zoals Doornroosje in Nijmegen. Dat is in Zaanstad, met een failliet De Kade, niet het geval.

Risico’s
De bouw van het cluster is niet zonder risico’s. De gemeente geeft zelf al aan dat verkoop van twee panden kan tegenzitten en dat het nieuwe pand duurder kan uitvallen. De aanwezigen zagen nog meer risico’s, bijvoorbeeld dat zaalverhuur tegen zou vallen of dat de verwachte groei van 30% bezoekers (naar jaarlijks 330.000 culturele bezoekers en 180.000 à 250.000 bezoekers voor de andere faciliteiten) uit zou blijven. Dat een groot deel van de vrijwilligers en bezoekers van De Fabriek geen zin in de verhuizing hadden, werd nog eens aangegeven door enkele aanwezigen.

Fluxus-directeur Harry Swinkels zei dat hij een warm voorstander van het plan was. FluXus wil graag naar het nieuwe gebouw, evenals De Kade, een stichting die nu in feite niet meer bestaat.

Geen hotel
Wethouder Emmer week nauwelijks, hij had begrip voor de ongerustheid maar bleef achter het plan staan. Een andere ‘publiekstrekkende’ functie zag hij niet zitten, geen hotel of winkels; het eenvoudig niet ontwikkelen zou op een confrontatie met de NS uitlopen (“met NS is afgesproken dat er op het spoor een publiekstrekker zou komen”), het was geen scenario dat hij wilde ontwikkelen: “Wij geloven dat het goed gaat met deze plannen.”

Ook Tjeerd Pietersma (PvdA), D66 (Flip Hoedemaker) en Paul Laport (GroenLinks) leken voorstander van het plan te zijn.

Laport tekende wel aan dat wat hem betreft subsidies voor huisvesting (dus voor het cultuurcluster) en voor programmering (concerten, evenementen, lessen, cursussen, exposities) gescheiden zouden moeten worden. Maar die keuze wordt dus pas in de volgende raadsperiode gemaakt, en dan kan er best eens een andere coalitie zitten. Die € 2,6 miljoen per jaar blijft natuurlijk.