Het klinkt niet chic: “pad”. Het Guispad in Zaandijk werd De Guisweg. Het Zandpad in Wormer Zandweg. Het Weerpad werd – op een klein stukje na – de Troelstralaan. Jan Bestevaer had eerst een pad in Koog Zaandijk en nu een straat.

Dat klinkt allemaal een stuk moderner.

Anno 2006 heeft wonen aan een pad in de Zaanstreek weinig meer te maken met modderpoelen, tuberculose en scheefgezakte krotwoningen. Wonen aan het Sluispad, het Stuurmanspad of het Karnemelkspad? Wie wil dat nou niet?

De Orkaan gaat op pad. Wat is de geschiedenis van de Zaanse paden, en hoe zien ze er nu uit? Alleen ‘echte’ paden worden bewandeld en befietst. Nieuwerwetse uitvindingen als het Czaar Peterpad, het Jan Wandelaarpad en de paden in Omzoom (genoemd naar de Zaanse sporters Jaap Boot, Jochem Bobbeldijk en Gé Dekker) slaan we niet in. Ook nieuw aangelegde natuur-, laarzen- en wandelpaden laten we links liggen. Ook de Padlaan doet niet mee.

Veel paden zijn verdwenen, van sommige is de naam nog terug te vinden zoals bij de Zilverpadsteeg waar het pad zelf niet meer bestaat. Andere paden zijn sterk ingekort door andere naamgeving. De tweede helft van het Boomgaardspad heet Boomgaardsstraat. Het Zaandijkse stuk Guispad ging Guisweg heten, maar in Westzaan bestaat het Guispad nog steeds. Van het Weerpad is nog maar een klein stukje over.

Paden hadden ook hun eigen regels: het padreglement waarin de rechten en plichten van de bewoners waren vastgelegd. Een padmeester zag toe op de naleving. Bij sommige paden is er nog steeds een padreglement. Die paden met hun eigen regels lijken iets typisch Zaans te zijn. Zoeken op internet levert alleen Zaanse vondsten op.

Onze bronnen: het gemeentearchief en de diverse historische verenigingen. Over de Zaandamse paden aan de Westzijde zijn padboekjes verschenen van de Werkgroep Historie Oud-West Zaandam.

1. Het Pantepad, Zaandam

Van het Pantepad dat vroeger tot aan de Zuiddijk liep is nog maar een piepklein stukje over. Een bedrijfspand, een paar huizen en dan loopt het dood. Maar bij de Zuiddijk is er nog een klein stukje over.

In 1955 (foto gemeentearchief) liep het nog helemaal door tot aan de Zuiddijk. In de buurt van het Pantepad lagen het Sint Catharijnepad en het Prinsenpad. Beiden zijn nu “straat”.

pantepad 1955

Tijdens de watersnood van 1916 zijn er diverse foto’s van het pad en de bewoners genomen. Ze poseren enigszins gelaten voor de fotograaf.

pantepad 1916

Het pad is veel ouder dan 100 jaar. Het ontleent zijn naam aan de familie Pant. Bij de vaststelling van het padreglement in 1697 woonde die familie op het pad. In 1643 stonden er al huizen op het pad. Het Pantepad is in 1858 door de gemeente Zaandam overgenomen.

Bij het gemeentearchief Zaanstad zijn ruim 60 afbeeldingen van het Pantepad te vinden.

Het Pantepad nu: