Martin Rep kijkt terug, deze keer nog veel verder dan gewoonlijk: naar zijn tijd op de kleuterschool, de christelijke kleuterschool aan de Bleekersstraat op het Vissershop in Zaandam. En hij zoekt zijn voormalige juf op… nu 95 jaar.

Komende week word ik zeventig jaar. In mijn fotoalbum vind ik een foto, die begin jaren vijftig is gemaakt op mijn verjaardag – of misschien toch op een andere dag. Wat zou er toch geworden zijn van de kinderen, die hier met mij aan het ‘tafeltje van de juf’ mogen zitten?

Zes kleine kinderen aan een groepje tafels die bij elkaar zijn geschoven, en een meisje met een pop ernaast dat staat toe te kijken. De foto is genomen in de christelijke kleuterschool aan de Bleekersstraat op het Vissershop in Zaandam, een verbouwd woonhuis dat zondags ook dienst deed als kerk – vandaar de psalmenpomp oftewel het harmonium links.

Matrozenpakje
Wannéér de foto is genomen, staat niet helemaal vast. Het moet 1951 of 1952 zijn geweest. In de jaren voordat de Mammoetwet van kracht werd, mocht een kind naar de kleuterschool als het vier jaar was geworden. Toen ik vier werd, woonden wij nog in mijn geboortedorp Koog aan de Zaan; ik kan me nog vaag een lokaaltje herinneren naast het gebouw Pro Rege waar kleuterschool werd gehouden. In 1951 verhuisden wij naar Zaandam en werd ik overgeplaatst naar het schooltje aan de Bleekersstraat, vlak bij het huis van mijn oom Herman Roode en tante Anne.

Wie de kinderen zijn aan deze tafel? Ik weet twee namen. Voor de goede orde: ik ben het jongetje met het spitse snuitje links, dat zijn net voltooide legpuzzel omkeert. Recht tegenover mij zit een rossige jongen met een matrozenpakje, dat net als ik ijverig bezig is met een legpuzzel, zo te zien een paddenstoel. Hij was destijds mijn beste vriend. Hij heette Tom Stom en hij woonde in de Abeelstraat, dicht bij ons huis aan de Meidoornstraat.

Weerpad
Tom was een jaar ouder dan ik. Hij was niet erg sportief, maar we hebben veel gevoetbald. Daarnaast deden we veel samen. We bakten poffertjes en pannenkoekjes om voor een of twee cent per stuk te verkopen aan de kinderen in de straat. Ik mocht zijn grote verzameling Eric de Noorman-stripboeken lezen. Tom ging zich later interesseren voor wielrennen. Ooit hebben we samen een wielerwedstrijd georganiseerd voor jongens uit de buurt. Inleggeld vijftien cent, start in de Meidoornstraat, via het Weerpad naar Oostzaan en via de Noorder IJ- en Zeedijk weer terug naar de finish in de Meidoornstraat.

Naast Tom zit op de foto Gertje Schaap, die ik me herinner omdat hij net als ik na de kleuterschool naar de lagere school Ds. Lindeboom ging, vlak naast het Sint Jans Ziekenhuis. Bovendien heb ik zijn verjaardag onthouden, om de simpele reden dat hij precies een week eerder jarig was dan ik: 3 april.

Gertje zit op schoot bij juf Siene Jansen, waarvan ik me niet veel meer herinner dan dat ik veel haar hield.

Schoolfotograaf
Wij zitten op deze foto niet op onze gebruikelijke stoeltjes. Het was de verjaardagstafel. Op je verjaardag werd je aan de tafel van juf Jansen uitgenodigd, met een paar vriendjes en vriendinnetjes van je keuze.  Je mocht dan spelen met speelgoed voor jarige kinderen, terwijl de andere kinderen mochten kleien of andere minder geliefde zaken deden.

Toch twijfel ik of hier een verjaardag werd gevierd. We zijn allemaal zo netjes aangekleed – Tom zelfs met een matrozenpakje – dat het haast niet anders kan dan dat onze moeders wisten dat deze dag de schoolfotograaf zou komen. Er bestaat een portretfoto van mij, waar ik hetzelfde, door mijn oma Lize Rep gebreide truitje draag – een foto die ik helaas nergens meer kan vinden. Waarschijnlijk heeft de fotograaf die dag ook nog wat losse foto’s in het lokaal geschoten.

Het schooltje/noodkerkje van de foto heeft zijn toenmalige functie allang verloren. Het is tegenwoordig weer gewoon een woonhuis, en niet eens zo groot. Als je er nu voorstaat, ben je verbaasd dat zich hier ooit tientallen mensen verzamelden voor godsdienstoefeningen.

En wat zou er van de kinderen zijn geworden die op de foto staan? Zij moeten nu allemaal, net als ik, ongeveer zeventig jaar oud zijn. Waar zijn ze: het meisje met de pop, het meisje met de strik, van wie ik me niet eens de namen herinner? Het jongetje met de kniekousen dat naast mij zit? Gert Schaap heb ik voor het laatst gezien in 1959, toen wij afscheid namen van de Ds. Lindeboomschool.

Wethouder
Tom Stom was een buitengewoon intelligente jongen. Op de lagere school mocht hij een klas overslaan, zodat hij enkele jaren vóór mij zijn entree maakte op het Zaanlands Lyceum. Maar op het lyceum hadden we weinig contact meer – hij zat een paar klassen boven mij. Hoewel we nog steeds dicht bij elkaar woonden, zijn we heel weinig samen opgefietst.

Na het gymnasium ging hij klassieke talen studeren in het woelige Amsterdam van de jaren zestig. De wat onhandige, iets te dikke rossige jongen ging lang haar dragen en maakte carrière in de studentenwereld. Hoe hij van de klassieke talen in de politiek is beland, weet ik niet. Maar hij was bijna dertig jaar lang een gewaardeerd raadslid voor de PvdA in Alkmaar en liefst achttien jaar wethouder. Een man met een hart voor de minder bedeelden, lees ik in de annalen van de lokale PvdA.

In 1998 zag ik hem terug. Hij opende als wethouder Cultuur van Alkmaar een expositie in de galerie van mijn schoonzuster. Ik was speciaal voor hem naar de opening gekomen, maar het gesprekje dat wij voerden, werd niet meer dan een teleurstellende uitwisseling van beleefdheden. Een jaar later overleed hij, op 54-jarige leeftijd.

Op bezoek bij m’n kleuterjuf

Op een zonnige winterse dag in maart 2016 rijd ik naar de Vermeerstraat in Zaandam. Als ik aanbel bij het opgegeven adres, doet ze meteen open en staat ze voor me: een vrolijke dame met wit haar. Ik sta oog-in-oog met mijn kleuterjuf van de Bleekersstraat. 95 jaar is ze nu, ze is nog zo kwiek en zo helder als maar kan. Ze fietst nog de stad in en maakt ook nog altijd gebruik van de auto.

Dat ze mij zou herkennen na ruim zestig jaar is natuurlijk niet waar. Zij heeft vele honderden kleuters onder haar hoede gehad. Maar ik geniet van de verhalen die ze vertelt over haar tijd aan de Bleekersstraat – zij volgt de verhalen op mijn website trouwens ook via haar iPad.

Kerkenraad
Het was maar een klein lokaaltje, vertelt ze, er was zelfs geen pleintje waar de kleintjes buiten konden spelen. “Met mooi weer liepen we wel eens naar zo’n graslandje aan de Zaan”, vertelt ze, “dat was wel tien minuten met die hele groep.” Ze probeerde het lokaal wat op te fleuren door een strook kinderplaatjes aan de wand te plakken. “Toen kwam pa Roode, jouw oom Herman, en die zei: ‘Ja, maar hier wordt zondag kerk gehouden, dat mag niet, haal die tekeningen er maar weer af.’ Maar ik ben naar de kerkenraad gestapt en ik heb het gewonnen.”

Siene Jansen kwam in aanvaring met het bestuur van de christelijke schoolvereniging omdat zij de opleiding voor haar akte volgde op de neutrale opleiding in Zaandam. “Christelijke waren er alleen in Amsterdam en Alkmaar. Daar wilde ik niet helemaal naar toe, ik werkte ook de hele week. Toen zeiden ze: ‘Als we nou een christelijke opleiding beginnen in Zaandam?’ En toen kwam die er, in de Vinkenstraatschool.”

’t Haventje
Naderhand verhuisde het kleuterschooltje naar het wijklokaal van de nieuw gebouwde Zuiderkerk aan de Dirk de Kortestraat. Haar mooiste tijd beleefde Siene Jansen bij de kleuterschool ’t Haventje in de Schepenlaan, waar ze ook bij de bouw betrokken werd. Zo kreeg ze een heerlijke ruimte met een ruime zandbak en dito schoolplein.

Tot haar 63ste heeft ze gewerkt. Nu geniet ze al meer dan dertig jaar van haar pensioen. Of ze de honderd haalt, weet ze niet. Maar het leven – altijd druk en haar kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen wonen niet ver weg – bevalt haar nog best.

Ik maak een selfie met haar, ze moet lachen. “Twee van die grijze koppies.” Ik beloof haar dat ik binnenkort terugkom, voor nieuwe verhalen.

===

Martin Rep is medewerker van De Orkaan. Wekelijks publiceert hij een verhaal, meestal met nostalgische inslag, op zijn website www.martinrep.nl.

Zie ook zijn verhalen over Een Warm Welkom, Sigarenmagazijn Rep, Modemagazijn Schuijt (voorheen Zaanlands Lyceum) zijn Puch bromfiets, de opening van V&D aan de Gedempte Gracht, het Reppiaanse Woordenboek en de grootste strafmiddag in de geschiedenis van het Zaanlands Lyceum.